همان طور كه مرقوم فرموديد, دليل قطعي بر كيفيت شهادت حضرت مهدي 7نداريم . آن چه درروايات كثيره يافت مي شود, تعبير موت است . در بحارالانوار, ج 53 ص 145تا 149چند روايت دلالت بر موت حضرت نقل شده است . البته مرگ امامان رسيدن به مقام شهادت است , چون شهيد شدن تنها به كشته شدن نيست ,بلكه رسيدن به مقام بالايي است كه ممكن با مرگ محقق شود. آن چه در كتاب الزام الناصب آمده , دليل متقن ومعتبري ندارد. البته امكان دارد كه حضرت به وسيله زني يا مردي كشته شود.

اما دربارهء اين كه بعد از فوت حضرت مهدي 7چه خواهد شد و چه وقايعي رخ خواهد داد, روايات مختلفي ذكر شده است . در روايتي آمده است كه حضرت مهدي 719سال حكومت خواهد كرد و بعد از آن 5سال هرج ومرج خواهد بود و سپس امام حسين 7و بعد علي 7رجعت و حكومت خواهند كرد.(1)

و روايت ديگر آمده است كه بعد از حضرت مهدي 12مهدي ديگر حكومت خواهند كرد و در روايات ديگري است : 12مهدي از فرزندان حسين 7بعد از فوت حضرت مهدي 7حكومت خواهند كرد.(2)

دربارهء رجعت روايات فراواني از طريق امامان شيعه وارد شده است كه بعضي از امامان 7وبعضي از مؤمنان خالص و بعضي از كفار خالص رجعت مي كنند; يعني دوباره زنده مي شوند.

امام صادق 7فرمود: .(3)

آيا رجعت از نظر عقلي قابل دفاع است ؟

رجعت از نظر عقلي محال نيست , بلكه ممكن است . هر چه امكان داشته باشد, اگر دليل يا ادّلهء معتبري داشته باشد, قابل قبول و اعتقاد به آن لازم است . مطالبي كه از نظر عقلي محال يا ممكن است , ولي دليل معتبري بر آن نيست , لازم الاعتقاد نيست . در بحار, ج 53از ص 39تا 145دربارهء رجعت مفصلاً رواياتي را نقل كرده و دربارهء آن بحث كرده است . شيخ صدوق از امام صادق 7نقل كرده است كه .(4)

(پـاورقي 1.همان , ص 146

(پـاورقي 2.همان , ص 148و 145

(پـاورقي 3.همان , ص 39

(پـاورقي 4.همان , ص 121



دفتر تبليغات اسلامي