انسان همان گونه كه به غذا براي جسم خود نياز دارد، روح او نيز نياز به تغذيه دارد. دوستي و محبت به ديگران و انتظار محبت از ديگران، يكي از نيازهاي روحي و عاطفي انسان است.

هيچ چيزي براي انسان وحشتناك تر از تنهايي نيست.

بيچارهترين انسان، كسي است كه دوستي نداشته باشد و از دوست محروم باشد. از طرف ديگر انسان موجودي اجتماعي است و درون جامعه و در همكاري با ديگران است كه ميتواند به نيازهاي خود دست يابد.

همكاري هر چه بهتر و در سايه دوستي و رفاقت به ديگران صورت ميپذيرد، پس حتي براي نيازهاي مادي نياز به دوستي با ديگران دارد.

دوستي و محبت واقعي، گذشتن از خودخواهي و خودپسندي است، انسان خودخواه و خودپسند، هيچ گاه دوست واقعي نخواهد داشت.

اولين قدم براي رسيدن به دوستي و محبت، آگاهي از درون خود و احساس نياز دروني و خود را نيازمند ديدن است. انسان خودخواه و خودپسند، خود را بي نياز و برتر ميبيند.

بنابراين نميتواند كسي را دوست داشته باشد، حتي باعث تنفر ديگران ميشود.

براي آن كه بدانيم با چه كساني بايد مرتبط نباشيم، به سراغ كلمات گوهربار اولياي الهي برويم. از آن ميان به وصايا و نصايح اميرمؤمنان(ع) گوش بدهيم:

حضرت ميفرمايد: فرزندم! از دوستي با احمق برحذر باش، چرا كه ميخواهد به تو سود رساند، اما در عوض زيان ميرساند. از رفاقت با بخيل بپرهيز، زيرا هنگامي كه به او نيازمندي، از تو روي گردان ميشود. از دوستي با فاجر (كساني كه به طور آشكار و با بي حيايي گناه ميكنند) دوري كن، چرا كه تو را به اندك چيزي ميفروشد. از دوستي با دروغ پرداز خودداري نما، چرا كه مانند سراب است؛ دور را به تو نزديك و نزديك را دور نشان ميدهد.(1)

امام علي(ع) براي دوست واقعي سه علامت بيان ميكند:

دوست هنگامي واقعاً دوست است كه دوستي برادر خويش را در سه حال نگاه دارد: در حال نكبت، در حال غيبت (يعني در حالي كه دوستش غايب است) و پس از رحلت(2) يعني وقتي دوستش از دنيا رفت، به ياد او بوده بازماندهاي دارد، حال او را بپرسد و براي دوستش خيرات بفرستد.

حضرت صادق(ع) از جدش حديث نقل كرده كه فرمود: پدرم علي بن الحسين(ع) به من فرمود: پنج كس را در نظر بگير و با آنها همراه و همصحبت و رفيق راه (سفر) مشو...

پرهيز از همراهي و رفاقت با دروغگو، زيرا او به منزله سرابي است كه دور را به تو نزديك و نزديك را به تو دور نشان ميدهد. بپرهيز از رفاقت با فاسق، زيرا او تو را به لقمهاي از خوراكي يا كمتر از آن ميفروشد. بپرهيز از رفاقت با بخيل، زيرا او دست از كمك به تو به وسيله ثروتش برميدارد، هنگامي كه بدان نيازمندي. بپرهيز از رفاقت با احمق، زيرا ميخواهد به تو سود رساند (اما به واسطه حماقتش) به تو زيان ميرساند. بپرهيز از رفاقت با قاطع رحم و پيمان شكنان....(3)

دوست به معناي يار و ياور و همدم و غمخوار است. انسان ناگزير از انتخاب دوست است و سعي ميكند شخصي را براي ساعات خلوت زندگيش برگزيند كه از او ايمن بوده، در مقابل مشكلات و خطرات زندگي، او را ياري كند. در جهان امروز به كارگيري دقت و هوشياري در انتخاب دوست شايسته، از زمانهاي ديگر لازم تر است؛ زيرا دوست ناباب گاهي كانون خانواده را به مخاطره مياندازد. پس لازم است با به كارگيري نصايح بزرگان دين، در انتخاب دوست، دقت بيشتري نشان دهيم و اوصاف و علائمي را كه ائمه اطهار بيان فرمودند، مورد توجه قرار دهيم.

نداشتن دوست بهتر از داشتن دوستي است كه به ظاهر دوست است، اما در باطن نقشهاي در سر دارد قابل اعتماد نيست.

رسيدن بن ملاك معقول در انتخاب دوست مطمئن معلوم است و از موارد مثبت كه در احاديث آمده، ميتوان با افراد رفاقت برقرار كرد.

پينوشتها:

1 - عباس عزيزي، نهجالبلاغه موضوعي، ص 353، شماره 721.

2 - همان، ص 357، شماره 732.

3 - اصول كافي، ج 4، ص 85، حديث 7.



























دفتر تبليغات اسلامي