يونس عليه السلام و نماز
يونس بن متي از پيغمبران بني اسرائيل بود كه پس از سليمان بر اهل نينوا (موصل) مبعوث گشت و امت وي حسب قرآن صد هزار يا بيشتر بودند. از امام صادق عليه السلام روايت است كه خداوند عذاب خود را پس از تقدير از هيچ قومي برنگردانيد جز قوم يونس؛ چه اينكه حضرت يونس پيوسته آنها را به دين خدا دعوت مي نمود و آنها نمي پذيرفتند، تصميم گرفت بر آنها نفرين كند. دو نفر در ميان آنها بودند يكي عالم به نام روبيل و ديگري عابد به نام مليخا، عابد همواره به يونس مي گفت: نفرين كن ولي عالم وي را از اين امر باز مي داشت و مي گفت: خدا دوست ندارد بندگانش هلاك شوند. اما يونس سخن عابد را پذيرفت و نفرين نمود. وحي آمد كه فلان روز، روز نزول عذاب است. چون وقت عذاب نزديك شد يونس و عابد از ميان قوم فرار كردند ولي عالم بماند. و چون روز موعود رسيد و آثار عذاب نمايان گشت عالم خطاب به مردم نمود و گفت: همگي به خدا پناه بريد باشد كه بر شما رحم آرد و عذاب را از شما برگرداند. آنها گفتند: چه كنيم؟ وي گفت: همه دسته جمعي سر به بيانان نهيد و كودكان را از مادران و نيز بچه حيوانات را از مادرانشان جدا سازيد و به گريه و دعا بپردازيد. آنها چنين كردند و همگي گريه و ناله و ضجه سر دادند، خداوند بر آنها ترحم نمود و عذاب را از آنها دفع ساخت.
آن عبد شايسته ي حق سال ها مردم نينوا را به عبادت حق و دست شستن از شرك و كفر و گناه دعوت كرد، ولي مردم در برابر تعاليم الهي او تكبر ورزيدند و با وي به مخالفت برخاستند تا جايي كه آن حضرت را از هدايت خود نااميد ساختند، و آن جناب از حضرت رب جهت نابودي قوم نينوا نفرين نمود و سپس آنان را رها كرده به جايي رفت كه مردم به او دسترسي نداشته باشند. چون به منطقه بازگشت زندگي مردم را عادي يافت، معلوم شد جامعه ي نينوا به پيشگاه حق برگشته و عذاب را با قدرت و قوت توبه از خود دور كرده اند. پس، با خشم و غضب منطقه را ترك كرد و از ميان امواج دريا در شكم ماهي جاي گرفت. خداوند، علت نجاتش را از آن زندان مهلك چنين بيان مي فرمايد:
«فَلَوْ لَا أَنَّهُ كاَنَ مِنَ الْمُسَبِّحِينَ، لَلَبِثَ فيِ بَطْنِهِ إِليَ يَوْمِ يُبْعَثُونَ؛ (1)
[و در شكم ماهي به تسبيح خدا مشغول شد كه] اگر او از تسبيح كنندگان نبود - بي ترديد تا روزي كه مردم برانگيخته مي شوند در شكم ماهي مي ماند.»
در «مجمع البيان» از قول مفسر بزرگ قتاده آمده است كه منظور از تسبيح و ستايش يونس نماز بود. (2)