نماز به هيچ وجه با يوگا قابل قياس نيست؛ زيرا يوگا صرفا نوعي ورزش همراه با تمركز است و از آثار معنوي، فرهنگي و تربيتي و ارتباط با مبدأ هستي كاملا تهي است؛ در حالي كه نماز جامع ترين و كامل ترين راه پرواز از جهان ماده و پيوستن به معبود و معشوق حقيقي و كمال و جمال مطلق است.

هر يك از شرايط، اجزاء، اقوال و افعال نماز، داراي معاني و اسراري عظيم و دربردارنده اصول تربيتي و پيام آور فرهنگي خاص هستند كه هيچ يك از آنها، در يوگا وجود ندارد. به نظر مي رسد آنچه باعث اين مقايسه نادرست شده چند چيز است:

1- اين كه غالبا نمازهاي ما حقيقي و با حضور قلب و آداب باطني نيست، و چون به ژرفاي نماز راه نيافته و نماز در سويداي دل ما رسوخ



[ صفحه 172]



نكرده است، با حركات ديگري كه با نگرش سطحي مشابه مي نمايد يكسان انگاشته مي شود!

2- بي توجهي به اسرار و روح نماز و تعاليم و پيامدهاي معنوي، تربيتي، روحاني، دنيوي و اخروي هر يك از اجزاء و شرايط آن، باعث پناه بردن به ارزش هايي چون يوگا مي شود.

بايد بدانيم كه يوگا تنها يك ورزش براي تقويت بعدي از ابعاد دروني انسان است و براي عبادات و نيايش و شكرگزاري آفريدگار نيست.