الف - وضوي همه مسلمانان تا خلافت عثمان، صورت واحدي داشته و مانند وضوي كنوني شيعه بوده است. اين مسأله با آيه قرآن



[ صفحه 151]



نيز تطبيق دارد كه مي فرمايد: «و امسحوا برؤسكم و أرجلكم...» [1] ؛ «و سر و پاهاي خودتان را تا برآمدگي پيشين [هر دو پا] مسح كنيد...». در اين آيه خداوند به مسح سر و پاها امر فرموده است؛ در حالي كه اهل تسنن پاها را مي شويند. علت تغيير وضو اين بود كه عثمان در اواسط دوران خلافت خود، نسبت به چگونگي وضوي پيامبر (ص) ترديد كرد. او وضوي پيامبر را به شكلي كه اكنون در ميان اهل سنت مرسوم است، اعلام نمود. اين قضيه مورد مخالفت بسياري از صحابه پيامبر (ص) واقع شد؛ لكن حكومت اموي بنا به اغراض سياسي در نقاط مختلف اسلامي شيوه عثمان را تبليغ كرد و جوي به وجود آورد كه برخي از صحابه، جرأت مخالفت با روش دستگاه حاكم را نداشتند و در نتيجه اين گونه وضو گرفتن رواج يافت.

ب - مسلما خواندن نماز در پنج نوبت افضل است؛ ولي برخلاف ديدگاه اهل سنت اين مسأله واجب نيست. سبب اختلاف در اوقات نمازها، اختلاف در طريق اخذ احكام است؛ زيرا مطابق رواياتي كه از ائمه اهل بيت (ع) رسيده و نيز بر طبق اطلاق آيه شريفه «أقم الصلاة لدلوك الشمس الي غسق الليل»، وقت نماز ظهر و عصر، از اول ظهر شرعي تا غروب آفتاب است و در تمام اين وقت، خواندن نماز ظهر و عصر پشت سر هم يا با فاصله جايز است. اما براي هر يك از ظهر و عصر، يك وقت فضيلت هست كه خواندن نماز در آن زمان،



[ صفحه 152]



مستحب است. وقت فضيلت نماز ظهر، از اول ظهر است تا وقتي كه سايه شاخص بعدازظهر به اندازه دو هفتم خودش برسد. و وقت فضيلت عصر، هنگامي است كه سايه شاخص به اندازه خودش اضافه شود. اگر كسي در اول ظهر، نافله ظهر و نماز ظهر را بخواند، بهتر است بلافاصله نماز عصر و نافله آن را بخواند. گفتني است بر اساس روايات، پيامبر (ص) به هر دو صورت نماز خوانده است.