نماز بدين جهت ستون دين است كه بدون آن، دين معنا و مفهومي نخواهد داشت؛ همان گونه كه خيمه بدون ستون، بر پا نخواهد بود. نماز عبادتي است جامع و فراگير و به مثابه ستون و پايه خيمه است. خاصيت بسياري از عبادت ها و دستورات ديني (مثل زكات، حج، جهاد، روزه و...) در نماز جمع شده است. زكات، امتحان ميزان عدم دلبستگي به ماديات و گذشتن از امور دنيايي است و در نماز نيز نمازگزار از همه چيز درمي گذرد و به خدا توجه مي كند «مالك يوم الدين». در روزه، بعضي از امور بر انسان حرام مي شود و نماز نيز چنين است.

شايد علت اين كه از نماز به عنوان ستون دين ياد شده، اين باشد كه قبولي همه اعمال، بستگي به پذيرش آن دارد و در مقام مثال مانند ستون يك خيمه است كه اگر خيمه، ستون نداشته باشد، هرگز پابرجا نمي ماند. مسلماني كه نماز نخواند و يا به نماز اهميت ندهد، اسلام و مسلماني اش مانند خيمه ي بي ستون است.

نظام تربيتي، سياسي، اقتصادي و اخلاقي اسلام مبتني بر نظارت دروني و تقوا است؛ يعني، يك مسلمان بيش از همه چيز، خداي يگانه را مدنظر دارد و او را ناظر بر اعمال خويش مي داند و معتقد است معاد و قيامت بر سر راه او قرار داد.

در اين نظام، نماز نقش يادآور و هشدار دهنده اي را دارد كه هر روز



[ صفحه 64]



و هر شب، اين مهم را يادآوري كرده، انسان را از خطر فراموشي حقيقت باز مي دارد. در نتيجه نقش بسيار موثري بر كنترل دروني انسان دارد؛ چنان كه خداوند فرموده است. «اقم الصلاة ان الصلاة تنهي عن الفحشاء و المنكر و لذكر الله اكبر [1] ؛ نماز را به پا دار كه نماز آدمي را از كارهاي زشت و ناپسند باز مي دارد و همانا ذكر و ياد خداوند، نتيجه بزرگ تر است». بنابراين نماز بدان جهت تشريع شده كه آدمي، خود را فراموش نكند و بدان كه بنده خدا است. نماز مانند چراغ هايي است كه در فواصل معيني در تاريكي، روشن مي شود؛ تا كسي كه در راه است، آن را گم نكند و دچار لغزش و انحراف نگردد.