نماز يك عبادت تك منظوره نيست؛ بلكه هندسه آن چند ضلعي است و به يك هدف خاصي محدود نمي شود.

اگر هدف نماز، تنها ذكر و معرفت بود، اين پيشنهاد كاملا صحيح بود كه با رفتن به كنج عزلت و گوشه نشيني و مراقبت فردي، بيشتر مي توان آن حالات معنوي و عرفاني را تحصيل كرد؛ ولي نماز اسلام، نمازي است كه داراي بعدي كاملا اجتماعي است. به همين جهت اصل در نماز، جماعت است و «ضماير جمع» در سوره ي حمد، شاهد مدعاي ما است. پس بايستي با نماز در جامعه، حركت كرد و هنر اين است كه آدمي، به گونه اي باشد كه در عين اشتغالات گوناگون، از ذكر خداوند غافل نگردد و همواره او را حاضر و ناظر ببيند و در حقيقت در همه ي احوال، مشغول به نماز باشد.

نماز اسلام، نماز ناهي از منكر و عمود برپايي خيمه دين است و چنين عبادتي، با گوشه گيري تحقق نمي يابد.



[ صفحه 52]



به گفته يكي از بزرگان دانش، «نماز فرادا» همانند آن است كه هر شخصي در اتاق خود، چراغي داشته باشد كه اگر خاموش شود از نور بي بهره خواهد بود؛ ولي «نماز جماعت»، همانند آن است كه در كنار هم هر كدام، چراغي داشته باشيم كه در صورت خاموش شدن يك يا چند مورد از آن، نور از بين نمي رود و از نور ديگر بهره برده مي شود.