«عدول» از مجتهدي به مجتهد ديگر صورت هاي مختلفي دارد كه عبارت است از:

1. عدول از غير اعلم به اعلم، بنابر احتياط، واجب است.

2. عدول از مجتهدي به مجتهد ديگر در صورتي كه از لحاظ علمي با هم مساوي اند، جايز نيست (در صورتي كه به فتواي آن مجتهد عمل كرده باشد.)

3. عدول از اعلم به غير اعلم، جايز نيست.

4. عدول از مجتهدي كه مدتي از او تقليد مي كرده و اكنون معلوم شده است كه اهليت فتوا نداشته، واجب است.

5. عدول از مجتهدي كه يكي از شرايط مرجعيت را از دست داده (مثلا ديوانه شده يا فراموشي به او دست داده) به مجتهد جامع



[ صفحه 146]



الشرايط، واجب است.

6. عدول از مجتهدي كه تاكنون از او تقليد مي كرده و اكنون از دنيا رفته است، به مجتهد زنده، جايز؛ بلكه احتياط مستحب است (در اين مسأله بايد از مجتهد زنده تقليد كرده و به نظر او عمل نمود).

7. عدول از مجتهد زنده به مجتهد مرده، بنابر احتياط واجب جايز نيست [1] .

بنابراين اگر شخص يقين دارد كه مجتهد ديگري از مرجع تقليد او اعلم است، بايد به او رجوع كند و گرنه بايد به تقليد از مرجع خود باقي بماند. البته چون علما نظرات گوناگوني درباره موارد مختلف اين مسأله دارند، بايد نظر مرجع تقليد هر كس مورد عمل قرار گيرد.