درعيون اخبار الرضا عليه السلام نقل شده است كه حضرت امام رضا عليه السلام درباره ي اين كه چرا مردم مأمور به اذان شدند؟ فرمودند:



[ صفحه 94]



«انما امر الناس بالاذان لعلل كثيرة منها ان يكون تذكيرا للساهي و تنبيها للغافل و تعريفا لمن جهل الوقت و اشتغل عنه و يكون المؤذن بذلك داعيا الي عبادة الخالق و مرغبا فيها، مقرا له بالتوحيد، مجاهرا بالايمان، معلنا بالاسلام، مؤذنا لمن ينساها و انما يقال له مؤذن لأنه بالاذان يوذن بالصلاة؛ [1] مردم كه به اذان مأمور شدند علت هاي فراواني دارد، از جمله آن كه:

[1-] آن كس را كه فراموش كار است، يادآور باشد و آن كس را كه غافل است، متنبه سازد.

[2-] و فهماندن وقت نماز، براي كسي كه اشتغال دارد.

[3-] دعوت مردم به پرستش خالق و ترغيب در آن است.

[4-] اذان گو، اقرار به توحيد دارد و ايمان را بلند مي كند و اسلام را آشكار مي سازد و آن كس را كه فراموشش كرده، يادآوري مي كند.

[5-] و او را مؤذن مي گويند، براي آن كه او با اذان، اذن نماز مي دهد».



گل نغمه ي زيباي خدايي است اذان

پروانه ي باغ دلگشايي است اذان



محبوب تمام حق پرستان زمين

پيغام رسان روشنايي است اذان



برخيز و بده شهادت از صدق و صفا

توحيد و يگانگي معبودت را





[ صفحه 95]





وانگه به رسالت نبي، مؤمن شو

با حي علي الصلاة، پرواز نما



(شعر از مؤلف)

رسول خدا صلي الله عليه و آله همواره به حضرت علي عليه السلام مي فرمود: «يا علي! الاذان نور؛ اي علي اذان نور است» و مي فرمود: «ان الشيطان، اذا سمع النداء هرب؛ [2] و شيطان از صداي اذان عصباني مي شود و فرار مي كند».

مستحب مؤكد است كه انسان براي تمام نمازهايش اذان بگويد و آنها را با اذان و اقامه بخواند. انسان كه مي خواهد نماز بخواند، و با طهارت و توجه، در جايگاه عبادت و محراب نيايش و بندگي، قرار گيرد، مستحب است اذان و اقامه بگويد و آن گاه مشغول نماز شود.

اذان و اقامه، حالت توجه و آمادگي براي نمازگزار است و در اثناي آن، زمينه و استعدادي پيدا مي شود كه انسان، با ادب بيشتر، خشوع فزون تر و عرفاني عميق تر در پيشگاه حضرت حق قرار گرفته و با معبود و محبوب حقيقي خويشتن سخن بگويد و دمساز گردد. در اين جاست كه فرموده ي امام رضا عليه السلام تحقق پيدا مي كند كه: «كسي كه اذان و اقامه بگويد و به نماز ايستد، دو صف از ملائكه به او



[ صفحه 96]



اقتدا مي كنند و اگر تنها اقامه بگويد، تنها دو ملك پشت سرش اقتدا مي كنند و سپس فرمود: آن دو صف را غنيمت شماريد». [3] .

از اين روايت استفاده مي شود كه اذان، نماز انسان را از صورت انفرادي بيرون مي برد و تبديل به نماز جماعت مي كند، آن هم نماز جماعتي كه مأمومين و اقتداكنندگان آن را، فرشتگان آسمان تشكيل مي دهند و اين نمازگزار، امام و مقتداي ملائكه مي گردد؛ خواه در ظاهر مقتدا و امام باشد، يا آن كه تك و تنها نماز بخواند. [4] .