و دوم عامل بزرگ در اصابه و كمال اعمال، كه في الحقيقه



[ صفحه 37]



به منزله قوه ي فاعله است - چنانچه خشيت و تقواي حاصل از آن به منزله ي شرايط تأثير؛ و در حقيقت، تصفيه ي قابل نمايد، و رفع مانع كند - نيت صادقه و اراده ي خالصه است، كه كمال و نقص، و صحت و فساد عبادات كاملا تابع آن است؛ و هر قدر عبادات، از شرك و شوب نيات، خالصتر باشند، كاملترند.

و هيچ چيز در عبادات به اهميت نيت و تخليص آن نيست. زيرا كه نسبت نيات به عبادات، نسبت ارواح به ابدان، و نفوس به اجساد است، چنانچه پيكره ي آنها از مقام ملك نفس و بدن آن صادر شود، و نيت و روح آنها از جنبه ي باطن نفس و مقام قلب صادر شود.

و هيچ عباداتي بي نيت و خالصه، مقبول درگاه حق تعالي نيست، الا آن كه اگر خالص از ريا وشرك ظاهري ملكي نباشد - و آن موجب ريايي است كه فقها (رضوان الله عليهم) ذكر فرموده اند - موجب بطلان و عدم اجزاء ظاهري است. و اگر خالص از تشريك باطن نباشد، گرچه به حسب ظاهر شرع و حكم فقهي، صحيح و مجزي است؛ ولي به حسب باطن شرع، و حقيقت، و اسرار عبادات، صحيح نيست؛ و مقبول پيشگاه مقدس نمي باشد. پس ملازمه هست بين صحت عبادات و قبول آن، چنانچه در اخبار نيز ذكر اين مطلب بسيار است.