در سفر قيامت، مرگ، نخستين گام است و از همين روست كه خداي تعالي، در سوره ي قيامت پس از بحث هاي مربوط به مرگ، ضمن اشاره به حركت تكاملي هدايت به سوي پروردگار، بر مسأله ي معاد و رستاخيز عمومي تأكيد مي ورزد و مي فرمايد:

... الي ربك يومئذ المساق

در آن روز مسير همگان به سوي (دادگاه) پروردگار توست.

سپس مي فرمايد: (... فلا صدق)؛ اين انسان منكر معاد (ابوجهل) دستش از توشه ي آخرت تهي است زيرا هرگز ايمان نياورد و توحيد، نبوت، معاد، حسابرسي اعمال، پاداش و كيفر و بهشت و دوزخ را درست ندانست و اين ها اولين توشه هايي است كه براي سفر آخرت ضرورت دارد، بعد فرمود: (... و لا صلي)؛ اين انسان منكر و معاند چون خدا را تصديق نكرده است، براي او نماز هم نگزارده است و دستش از اين توشه ي بزرگ هم خالي است. آن گاه به ويژگي اين جهول تهيدست و همانندان او كه همانا غرور و تكبر است، اشاره كرد و فرمود:

ثم ذهب الي اهله يتمطي

آن انسان بي ايمان، به گمان اين كه با تكذيب پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) و آيات خدا، پيروزي مهمي بدست آورده است، سرمست از باده ي غرور و در حالي كه نحوه ي راه رفتن و حركات اعضاي پيكرش حاكي از غرور و تكبر بود، به سوي خانواده ي خود برگشت تا مسأله ي افتخارآميزي را كه در خارج از خانه برايش رخ داده است برايشان بازگو كند.

به موجب برخي از روايات، پيغمبر اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) دست ابوجهل يا گريبان او را گرفت و به او فرمود:

اولي لك فأولي ثم اولي لك فأولي. [1] .



[ صفحه 158]



عذاب خدا براي تو شايسته تر است، شايسته تر و باز هم عذاب خدا براي تو زيبنده تر است، زيبنده تر.

ابوجهل گفت: مرا به چه تهديد مي كني، نه تو مي تواني به من زيان بزني و نه خداي تو. من قدرتمندترين فرد اين سرزمين هستم. و اين نمونه اي از خيال پردازي هاي اين گونه انسان هاست.

با توجه به آن كه كارهاي نيكوي زيادي وجود دارد و هر كدام توشه اي براي راه آخرت است، در اين آيات از ميان آن همه اعمال نيك و آن همه توشه ها، به مهم ترين آن ها كه همان اصول اعتقادات است و بلندترين شاخه ي دين كه نماز است، اشاره رفته است و اين مي رساند كه نماز، پس از ايمان و اعتقاد كامل، بهترين توشه براي آن سفر ابدي است و آن مسافر آخرت كه دستش از اين توشه ها تهي است، سزاوار عذاب مكرر است.

اما دارنده ي اين توشه نيز نبايد به خود مغرور و خودپسند شود.



تو مي خواهي به تسبيح و نمازي

كه خشنود آيد از تو بي نيازي



نمازت توشه ي راه دراز است

ولي او از نمازت بي نياز است



نياري از نماز خود چنان ياد

نماز تو به شهر كافران باد



شيخ عطار [2] .