نماز، به حسب ظاهر و صورت ملكي، مركب از حركت ها، سكون ها، وضعيت ها، قرائت ها، ذكرها و دعاهاست اما به حسب حقيقت و صورت ملكوتي، داراي وحدت و بساطت است كه هر اندازه به افق كمال نزديك تر شود، وحدتش تمام تر مي شود تا به عنايت كمال منتهي شود كه حصول قيامت كبراي آن است، و وحدت صورت هاي ملكي و ظاهري، تابع وحدت صورت هاي ملكوتي غيبي است.

وحدت تامه ي صورت هاي ملكي و ظاهري به فاني گشتن آن ها در باطن ملكوت است كه از آن تعبير به قيامت صغري مي كنند.

براي هر يك از وضعيت ها، حركت ها، و ذكرهاي نماز، اسراري است كه روح و حقيقت نماز را از آن ها مي توان بدست آورد.

سر اجمالي نماز عارفان، حصول معراج حقيقي و قرب معنوي و رسيدن به مقام فناي ذاتي است كه در ذكرها به «اياك نعبد» كه مخاطبه ي حضوري است، و در وضعيت ها به سجده ي دوم كه فناي از فناست حاصل مي شود.

چنان كه بازگشتن از معراج و مقام قرب و فناي در ذكرها به «اهدنا الصراط المستقيم» است كه صحو پس از محو و بازگشتن به خود است و درخواست هدايت براي خود، و در وضعيت ها به سر برداشتن از سجده ي دوم اوست با پايان ركعت كه



[ صفحه 88]



حقيقت نماز است سفر تمام شود و برداشتن سر از سجده تا سلام، علامت ملاقات حاضران و برگشتن از سفر و بازگشت به كثرت است ولي با سلامت از حجاب هاي كثرت و بقاي به حق. [1] .

براساس حديثي كه از امام رضا (عليه السلام) رسيده است كه مي فرمايند: «نماز، در اصل، يك ركعت است و بقيه ي ركعت ها از فرائض و نوافل براي اتمام همان يك ركعت است.»

اين حديث شريف را در صفحه سي و هشتم از جلد دوم وسائل الشيعه و در فصل دوم از دفتر دوم همين كتاب (اسرار نماز)، راز شماره ي ركعت هاي نمازهاي روزانه، ملاحظه فرماييد.