سبب اخلاص و حضور قلب، اهتمام به نماز و توجه به معبود است زيرا هر كسي دلبسته به چيزي و كاري و پيرو اراده و همتي است، و مادام كه دلبسته ي امري است و به آن اهتمام مي ورزد، دلش در آن حاضر است و به آن توجه دارد.

وقتي كه دل در نماز حاضر نيست، بيكار و معطل نيست بلكه به امري از امور دنيا مشغول است. براي حضور دل در نماز و انصراف آن از امور دنيايي تنها يك راه موجود است و آن اهتمام به امر نماز است، و همت شخص صرف نماز نمي گردد مگر يقين كند كه آخرت براي او بهتر و پاينده تر است و نماز، وسيله اي براي رسيدن به آن مي باشد.

هر گاه آگاهي از حقارت و پستي دنيا به اين التفات اضافه شود، از مجموع آن دو، حضور قلب رخ مي دهد و چون انگيزه ي حضور دل در يك امر، آگاه بودن از اهميت و توجه به شأن آن مي باشد، از اين رو توجه به شأن نماز و آگاهي از بزرگي پروردگار و با خبر بودن از اين كه هيچ مؤثري جز او نيست، دل را به حضور در بارگاه حضرت ذوالجلال، فرا مي خواند و از غير او منصرف مي سازد؛ هم چنان كه توجه به مقام يك



[ صفحه 73]



شخص قدرتمند و تأثيري كه در سود و زيان ما دارد، باعث مي شود كه در محضر او فقط او را ببينيم و از ديگر كساني كه در آنجا حاضرند اما آن مقام را ندارند و در سود و زيان ما اثر ندارند، منصرف گرديم.

و چگونه قلب ما به هنگام مناجات با مالك ملك و ملكوت و آن كه سود و زيان به دست قدرت اوست حاضر نمي شود؟! و چرا آنگونه نيست كه تنها او را ببيند و از غير او جدا گردد؟!

عدم حضور دل در نماز را سببي به جز ضعف ايمان نيست پس بايد در تقويت يقين و ايمان كوشيد.