خداي تعالي، خانه ي پرستش خود (كعبه) را، خانه ي مردم جهان معرفي كرد و فرمود:

ان اول بيت وضع للناس للذي ببكة مباركا و هدي للعالمين. [1] .

نخستين خانه اي كه براي مردم بنيان نهاده شد، خانه ي بركت يافته اي است كه در مكه است و هادي بسيار بزرگي براي مردمان جهان است.

اصولاً خانه، جايي براي گردهمايي است و مردم را از پراكندگي و بيابانگردي به اجتماع مي خواند. حال اگر اين خانه، نه براي تجمع و سكونت افراد يك خانواده



[ صفحه 30]



بلكه براي گردهمايي افراد خانواده ي بزرگ بشر ساخته شود، چه تأثير عظيمي در اتحاد و اتفاق مردمان و بازداري آنان از گمراهي تفرقه خواهد داشت به ويژه آن كه خانه ي خداي مردم نيز باشد. خداي مهرباني كه آفريدگار تمام آنان و خواهان همزيستي مسالمت آميز و اتحاد آنان است و از جدايي و موجبات تفرقه باز مي دارد، و بي ترديد كهن ترين و بزرگترين معبدهاي جهان، نقش عمده اي در اين زمينه داشته است و دارد. از اين روي خداي تعالي، به بيان بالا، ساختن اولين خانه ي خدا و مردم را مبدأ تاريخ اجتماعي مردم قرار داد و آن را برايشان مبارك دانست و در حقيقت به آنان مبارك باد گفت.

براي بيان پيشينه ي تاريخي بزرگترين و كهن ترين مساجد جهان (كعبه، مسجدالنبي و بيت المقدس) بر نوشتار دو تن از نويسندگان قديم و جديد كه اولي اهل سنت و دومي شيعه است، تكيه مي كنيم. يكي عبدالرحمن بن محمد بن خلدون، متولد سال هفتصد و سي و دو و متوفا به سال هشتصد و شش هجري قمري و ديگري مرحوم دكتر محمد خزائلي از نويسندگان معاصر.

ابن خلدون، در «مقدمه» خود مي گويد:

بايد دانست كه خداي سبحانه و تعالي، نقاطي از زمين را گرامي شمرده و به عنايت خود اختصاص داده و آن ها را جايگاه پرستش خود قرار داده است كه در اينگونه جايگاه ها ثواب و اجر عبادت آدمي را دو چندان مي كند و به زبان فرستادگان و پيامبران خود به ما خبر داده است تا از اين راه، بندگان خود را مشمول مهر و احسان خويش سازد، و راه هاي سعادتشان را آسان كند و چنان كه مي دانيم و در صحيحين نيز آمده است بهترين جايگاه هاي روي زمين، مساجد سه گانه ي مكه، مدينه و بيت المقدس است، اما بيت الحرام كه در مكه مي باشد، همان بيت ابراهيم (عليه السلام) است كه خداوند، وي را به ساختن آن امر فرمود تا به مردم اعلام كند كه در آن حج گزارند. از اين روي وي و پسرش اسماعيل، آن را بنيان نهادند؛ چنان كه در قرآن آمده است:

و ابراهيم امر خدا را در آن باره انجام داد و اسماعيل با هاجر و كساني از «جرهم»



[ صفحه 31]



كه با ايشان آمده بودند، در آن سكونت گزيدند تا آن كه اسماعيل و هاجر، جان به جان آفرين تسليم كردند و در حجر آن دفن شدند.

و بيت المقدس (بيت داوود و سليمان بود كه خدا آن دو را به بنيان نهادن مسجد و نصب هياكل آن امر فرمود) و بسياري از پيامبراني كه از فرزندان اسحاق اند (عليه السلام) اندر پيرامون آن دفن شده اند. و مدينه، جايگاه هجرت پيامبر ما، محمد، (صلي الله عليه و آله و سلم) است كه خداي تعالي، وي را به مهاجرت به آن شهر و برپا داشتن دين اسلام در آن امر فرمود و از اين روي پيامبر، مسجدالنبي را در آن شهر بنا نهاد و آرامگاه شريف وي در آن است.

اين ها مساجد شريف سه گانه اي است كه هم چون نور چشم مسلمانان و مايه ي عظمت و نگهباني دين آنان است و مسلمين آن ها را از دل و جان دوست مي دارند. و درباره ي فضيلت و ثواب مضاعف مجاورت و نماز خواندن در آن ها، روايات (آثار) مشهور بسياري است. [2] .