گستره ي اميد و اميدواري سراسر زندگي انسان را در بر مي گيرد و تمامي فعاليت ها و تلاش هاي او را شامل مي شود. در عبادت نيز مطلب همين گونه است، بلكه به مراتب جلوه ي اميد و اميدواري تابناك تر است. اساسا عبادت و اميد پيوندي ناگسستني دارند و مركبي غيرقابل تفكيك اند، مگر مي توان عبادتي را تصور كرد كه در آن اميدي به رحمت و لطف خدا نباشد؟!



[ صفحه 271]



يك انسان نااميد هرگز نمي تواند نماز ارزشمندي اقامه كند، همان گونه كه نمي تواند بنده ي خوبي براي خدا باشد.

محققان عارف مي فرمايند: اگر رجا و اميد به غفران الهي در حال نماز براي نمازگزار وجود نداشته باشد و او مأيوس از رحمت الهي باشد، نماز او نماز كاملي نخواهد بود.

انسان اميدوار در هنگام نماز، خود را در مقابل عظمت الهي مي بيند و در همان لحظه كه در برابر قدرت لايزال الهي خود را حقير مي يابد و وجودش مالامال از خوف الهي است، همچنان اميداور به رحمت و لطف خداست. او اميدوار است كه به وسيله ي همين نماز، بتواند ضعف ها و لغزش هايش را جبران كند و چنانچه از خالق و رازق خود فاصله اي گرفته، به وسيله ي همين ارتباط ارزنده ي آن را به حداقل برساند.

در حقيقت زبان حال چنين نمازگزاري اين است: خدايا! معصيت كار و نافرمانبردارم. پروردگارا! شرمنده و خجالت زده ام و از عذاب تو سخت هراسناك و لرزان، بارالها به درگاهت آمده ام، اميدوار به فضل و رحمت توام. پروردگارا! تو بزرگي و بزرگي شايسته ي توست و من ضعيف و حقيرم. خدايا! قلبم مالامال از مهر و محبت توست و جز تو كسي را ندارم. خدايا! مرا ببخش و نمازم را به درگاهت بپذير.

در اينجا ذكر اين مطلب خالي از فايده نيست كه معنا و مفهوم اميد داشتن و اميدوار بودن به رحمت خدا، جرأت بر گناه و نافرماني خدا نيست، بلكه معناي اميداور بودن، به كار بردن سعي و تلاش و انجام اعمال صالح و انتظار قبولي اعمال و پاداش داشتن است. همانند كشاورزي كه ضمن تلاش، اميد برداشت محصول را در سر مي پروراند. معناي اميد، راه جبران را باز ديدن و خداوند را آمرزنده و بخشنده دانستن است و نه ارتكاب گناه و استمرار آن!

شخصي خدمت امام صادق (عليه السلام) آمد و عرض كرد: يابن رسول الله من به خدا اميدوارم و بر اين پايه گناه مي كنم. امام فرمودند:

يا هذا اتق الله و اعمل بطاعته و ارج مع ذلك القبول.



[ صفحه 272]



«اي فلاني از خدا بترس، تقوي پيشه كن و به فرمان الهي عمل نما و در اين حال اميدوار باش كه طاعت تو مورد قبول درگاه خداوند واقع شود.»

رمز اينكه در نماز، هم خوف بايد باشد و هم رجا و شخص نمازگزار، هم بايد خائف باشد و هم اميدوار، آن است كه وجود هر دو اينها در كنار يكديگر، محصول زيباي مقبوليت در پيشگاه خدا را، به بار مي آورد.



[ صفحه 275]