انسان به هر كاري مشغول است و در هر نقطه اي حضور دارد، نيكوست كه شرم و



[ صفحه 254]



حيا از خدا را در زندگي، يك اصل بداند و آن را مراعات كند، پيامبر اسلام مي فرمايد: استحيوا من الله حق الحياء. [1] .

اما يكي از بهترين موارد شرم و حيا، شرم از خدا در حال نماز است.

لازم است كه هنگام اقامه ي نماز به عنوان خيرالعمل و معراج مؤمن و عمود دين، لحظه اي بينديشيم! آيا آن گونه كه شايسته است ما نماز را اقامه مي كنيم؟! آيا توانسته ايم حق اين فريضه ي بزرگ الهي را ادا كنيم؟ اگر انسان كمي دقت كند، به اين نتيجه مي رسد كه نسبت به كوتاهي هايي كه در حق نماز نموده و حتي نسبت به خواندن چنين نمازهايي، بايد استغفار كند. آري، نمازگزار از اينكه خداوند بزرگ به او اجازه و امكان و فرصت سخن گفتن را عنايت فرموده، شرمسار است و تشكر و سپاسگزاري مي كند.

خدايا! از اين همه لطف و محبت تو شرمسارم، چرا كه شرمسار نباشد؟ زيرا از طرفي عظمت خدا را مي بيند و از طرف ديگر كوچكي خود را، از طرفي كمال و جمال مطلق الهي و نعمت هاي بي شمار او را مشاهده مي كند و از طرفي ناسپاسي خويش را.

او خود را با همه ي نقص ها و ضعف ها در برابر جمال و كمال مطلق مي بيند. آن گاه در نماز با حالتي شرمنده در برابر خدا مي ايستد و مي گويد: الله اكبر.

اين نوع انديشه و تفكر اثر تربيتي ديگري نيز دارد. آن اثر تربيتي اين است كه چنين شخصي با خواندن دو ركعت نماز و يا انجام كار خير ديگر، منتي بر سر خدا ندارد و چنانچه روزي مشكلي براي او پيش آيد، سخن نابجايي بر زبان جاري نمي كند و باب گلايه از خدا را نمي گشايد.

امام صادق (عليه السلام) بيان بسيار زيبايي در اين باره دارند، ايشان مي فرمايند: الجاهل اذا صلي ركعتين ينتظر الوحي.

«نادان هنگامي كه دو ركعت نماز خواند توقع دارد كه وحي بر او نازل گردد.» آري، كسي كه پي به عظمت و بزرگي خدا و حقارت و كوچكي خود نبرد، تصور مي كند



[ صفحه 255]



كه با انجام چند حركت ركوع و سجود و... آن قدر عظمت پيدا كرده كه خداوند بايد همه ي نعمت ها را به سوي او سرازير نمايد و همه ي مصيبت ها را از او برطرف سازد. اما انسان آگاه، ضمن اينكه بندگي خدا مي كند، شرمسار است. خدايا! آيا اين اعمال مي تواند مرا به رحمت و رضوان و بهشت تو رهنمون گردد؟ آيا من توانسته ام در حد توان خودم و نه در حد شايستگي هاي تو، سپاسگزار تو باشم؟

بنابراين يكي از نكات لازم براي اينكه نماز، نماز ناب و مؤثري باشد، رعايت حيا در نماز است. شرمساري سرمايه ي بزرگي است كه نماز انسان را بارور و پرثمر مي سازد.