نماز با ذكر «الله اكبر» در تكبيرة الاحرام آغاز مي گردد. گام نخست در نماز، اقرار به عظمت خداست كه اعتراف به ضعف و ناتواني انسان نيز در آن نهفته است و آن گفتن الله اكبر است. معناي اين ذكر مقدس آن است كه:

الله اكبر من ان يوصف. [1] «خدا بزرگتر از آن است كه بتوان او را توصيف نمود.» همه ي گويندگان، نويسندگان و انديشه مندان عالم از توصيف خداوند عاجزند، زيرا خدا قابل توصيف نيست. علت آن هم روشن است، زيرا تا چيزي به وهم نيايد به وصف هم نمي آيد. يعني براي توصيف يك شيء، اول بايد بتوانيم او را تصور كنيم و در ذهن خود جاي دهيم، آن گاه آن را تبيين و توصيف نماييم. مگر انسان يا موجود ديگري يافت مي شود كه بتواند خدا را درك كند تا بتواند او را توصيف نمايد؟ در جايي كه پيامبر عظيم الشأن اسلام كه عقل كل است مي فرمايد:

ما عرفناك حق معرفتك [2] .

«خدايا! آن گونه كه حق تو و شايسته ي توست، تو را نشناختيم»، چگونه ديگران مي توانند او را تعريف و توصيف نمايند؟ البته اين بدان معنا نيست كه عرفان پيامبر ناقص است، نه، عرفاني بالاتر از عرفان او نيست، بلكه ظرفيت و گنجايش بشري بيش از اين نيست! گنجايش قلب پيامبر اسلام كه گسترده ترين ظرفيت هاي بشري است، در برابر عظمت پروردگار هيچ است و زبان پيامبر كه گوياترين زبانهاست از وصف پروردگار عاجز است. به عبارت ديگر، ميدان معرفت الهي و درك و توصيف او ميدان پرواز بشر نيست. فضا، فضاي انديشيدن انسان نيست. فضا به گونه اي نيست كه هر انساني بتواند آنچه هست را درك نمايد و به توصيف بكشد.

بديهي است آنچه انسان درك مي كند و مي فهمد به اندازه ي ظرفيت و توانايي



[ صفحه 207]



اوست. همانند ماهي گيري كه در كنار دريا به اندازه ي توانايي خود از نعمتهاي دريا استفاده مي كند. بنابراين بهتر است وصف خدا را خدا كند و صفات پروردگار را از زبان خود او بشنويم. لذا نمازمان را با الله اكبر آغاز مي كنيم.