اكنون كه سخن به اينجا رسيد، ناگزير از بيان مطلب ديگري هستيم و آن عدم ملازمه بين اين دو نكته ي مهم، يعني حضور قلب و تفهم است، زيرا ممكن است، فهم



[ صفحه 199]



نماز باشد اما حضور قلب نباشد، همان گونه كه برعكس آن هم صادق است و ممكن است اتفاق بيفتد.

اما اگر براستي بخواهيم نماز شايسته اي كه داراي آثار ارزشمند خود است اقامه نماييم، بايد معاني كلمات و جملاتي را كه در نماز بكار مي گيريم، بدانيم و با آنها آشنا باشيم.

گرچه ياد گرفتن زبان عربي كه زبان اسلام و زبان قرآن است براي آشنايي و آگاهي به معاني و مفاهيم كلمات و جملاتي كه در نماز خوانده مي شود خود يك ارزش، كرامت و شرافت است، اما لزوم آشنايي با كلمات و جملات مزبور بدان معنا نيست كه همه ي نمازگزاران مجبور گردند، چند سالي كار و زندگي خود را رها كرده، در ادبيات عرب اديب گردند، بلكه به همين مقدار كه نمازگزار با معاني جملات و كلماتي كه در نماز از آنها استفاده مي كند، آشنايي داشته باشد كفايت مي كند. بديهي است كه آشنايي مختصر با اين كلمات و جملات، آسان است و فرصت زيادي را نمي طلبد.