گاهي افرادي كه اطلاع كافي ندارند و يا افرادي كه بنا دارند عليه شيعه تبليغ نمايند، به منظور تضعيف اعتقادات پيروان مذهب شيعه، اين سؤال را مطرح مي نمايند كه چرا شيعيان در نمازهاي جماعت همانند ديگران حضور فعال و گسترده اي ندارند؟ آن گاه چنين نتيجه مي گيرند كه مذهب جعفري براي نماز جماعت، اهميتي همسان مذاهب ديگر قائل نيست!

براي پاسخ بايد دو مقوله را مورد بحث و بررسي قرار دهيم. مقوله ي اول آشنايي با فضايي است كه در مكتب شيعه نسبت به نماز جماعت ترسيم شده است. مقوله ي دوم بررسي علل بي توجهي برخي از پيروان مذهب جعفري نسبت به نماز جماعت است.

به منظور آشنايي با آن فضايي كه توسط اهل بيت (عليهم السلام) در مورد نماز جماعت ترسيم شده است، رواياتي را ذكر مي كنيم.

- پيامبر اسلام (صلي الله عليه و آله) مي فرمايد:

«من مشي الي مسجد يطلب فيه الجماعة كان له بكل خطوة سبعون الف حسنه و يرفع له من الدرجات مثل ذلك» [1] .

«هر كس به قصد شركت در نماز جماعت به سوي مسجد حركت نمايد، خداوند



[ صفحه 116]



براي هر گامي كه برمي دارد هفتاد هزار حسنه به او عطا مي فرمايد و به همان اندازه بر درجات او مي افزايد و چنانچه در مسير رفت و برگشت از دنيا برود، خداوند هفتاد هزار فرشته را مأمور مي نمايد تا در روز قيامت مونس او باشند.»

- عده اي از يهوديان نزد پيامبر (صلي الله عليه و آله) آمدند و سؤالاتي مطرح كردند. يكي از آنها در مورد نماز جماعت بود. پيامبر اسلام فرمود:

«امّا الجماعة فان صفوف امتي كصفوف الملائكة» [2] .

«نماز جماعت پيروان من تبلور و نمايشي است از صفوف فرشتگان»

- در حديث داريم يك ركعت نماز جماعت، ارزش بيست و چهار ركعت نماز دارد كه هر ركعت از آن نزد خدا عزيزتر و محبوبتر از عبادت چهل سال است. [3] .

- حضرت امام باقر (عليه السلام) مي فرمايد:

«من ترك الجماعة رغبةً عنها و عن جماعة المسلمين من غير علّة فلا صلاة له» [4] .

«كسي كه نماز جماعت را بر اساس بي ميلي نسبت به آن و نسبت به اجتماع مسلمانان و بدون دليلي ترك كند، نمازش نماز نيست!»

چنين نمازي كه در حقيقت نوعي بي اعتنايي به نماز جماعت و جماعت مسلمانان است، نماز شايسته و به درد بخوري نخواهد بود!

- حضرت امام باقر (عليه السلام) مي فرمايد:

«لا صلاة لمن لايشهد الصلاة من جيران المسجد الاّ مريض او مشغول» [5] .

«همسايگان مسجد كه بيمار و يا درگير كاري نيستند، چنانچه در نماز جماعت حاضر نشوند، نمازشان نماز (كامل و به درد بخوري) نيست!»

- اميرمؤمنان (عليه السلام) مي فرمايد:



[ صفحه 117]



«من سمع النداء فلم يجبه من غير علّة فلا صلاة له» [6] .

«هركس نداي اذان را بشنود، امّا بدون عذر در نماز حاضر نگردد، نمازش نماز نيست!»

- امام صادق (عليه السلام) مي فرمايد:

«اما يستحيي الرجل منكم ان تكون له الجارية فيبيعها فتقول لم يكن يحضر الصلاة» [7] .

«آيا كسي از شما شرمگين نمي شود از اينكه كنيزي داشته باشد و او بعد از اينكه به جاي ديگري رفت، نقل كند كه شما در نماز جماعت شركت نمي كرديد؟»

- پيامبر اسلام (صلي الله عليه و آله) مي فرمايد:

«من صلي الخمس في جماعة فظنوا به خيراً» [8] .

«هر كس نمازهاي يوميه اش را با جماعت اقامه نمايد، نسبت به او خوش گمان باشيد.»

- در پايان بحث جايگاه و اهميت نماز جماعت، روايت جامع و ارزشمندي از امام صادق (عليه السلام) نقل مي كنيم: عبدالله بن يعفور از امام صادق (عليه السلام) سؤال مي كند كه در جامعه ي اسلامي و در ميان مسلمانان چگونه مي توان به عدالت افراد پي برد تا شهادت آنان به نفع و يا ضرر ديگران پذيرفته گردد؟

بديهي است كه در امر قضاوت، در بسياري از موارد نياز به شهادت و شاهد است و عدالت شاهد در شهادت و گواهي شرط است تا بتوان براساس آن به نفع و يا ضرر افراد حكم نمود.

امام صادق (عليه السلام) در پاسخ، ضمن برشمردن برخي ويژگيها و صفاتي كه شاهد بايد داشته باشد از قبيل عفاف، كنترل اعضاء و جوارح، اجتناب از گناهان كبيره و عدم تظاهر به گناه مي فرمايد:



[ صفحه 118]



و يكون منه التعاهد للصلوات الخمس اذا واظب عليهن

«او بايد نسبت به اداي نمازهاي پنجگانه مراقب و مواظب باشد.»

و ان لايتخلف عن جماعتهم في مصلاهم الا من علّه

«و بدون عذر از حضور در نماز جماعت مسلمانان تخلف نورزد.»

امام در اين حديث شريف، يكي از نشانه ها و راههاي شناخت عدالت افراد را حضور در نماز جماعت معرفي مي فرمايند. (فاذا كان لذلك لازماً لمصلاه عند حضور الصلوات الخمس)

بديهي است كسي كه مقيد است در جمع معنوي مسلمانان يعني نماز جماعت حضور به هم رساند، اين حضور باعث مي گردد كه مردم نسبت به او اعتماد پيدا كنند و شهادتش را بپذيرند.

آن گاه امام به نكته ي ظريفي اشاره مي فرمايند:

و انما جعلت الجماعة و الاجتماع الي الصلاة لكي يعرف من يصلي ممن لايصلي و من يحفظ مواقيت الصلوة ممن لا ... و لو لا ذلك لم يمكن احد ان يشهد علي اخر الصلاح لان من لايصلي لاصلاح له بين المسلمين

«نماز جماعت تشريع گرديد، براي اينكه كسي كه نماز خود را با جماعت مي خواند از كسي كه در نماز جماعت حاضر نمي شود، مشخص گردد و اگر حضور در نماز جماعت نبود، كسي نمي توانست شهادت دهد كه فلاني اهل نماز است.»

بديهي است طبيعي ترين و آسان ترين راه براي شناخت اينكه فردي مقيد به مراعات مسائل اسلامي است، همان حضور فرد بطور مرتب در نمازهاي جماعت است.

آن گاه امام تصميم عجيبي از پيامبر اسلام (صلي الله عليه و آله) را كه در كتب روايي شيعه و اهل سنت وجود دارد، نقل مي نمايند. امام مي فرمايد:

فان رسول الله همّ بان يحرق قوماً في منازلهم لتركهم الحضور لجماعة المسلمين

«پيامبر (صلي الله عليه و آله) تصميم گرفت گروهي را كه در نماز جماعت حضور پيدا



[ صفحه 119]



نمي كردند، آنها را در داخل خانه هايشان بسوزاند.» آن گاه امام براي اينكه تصور نشود، كساني كه پيامبر چنين تصميمي در مورد آنها گرفت بي نماز بودند، مي فرمايد: و قد كان فيهم من يصلي في بيته فلم يقبل منه ذلك

«در بين آنها كساني بودند كه نمازشان را در داخل منزل به جاي مي آوردند، ولي از آنها پذيرفته نشد.»

افرادي در اجتماع يافت مي شوند كه مدعي پايبندي به نمازند، آداب نماز را هم به خوبي مراعات مي نمايند، ولي همت و اعتقادي به حضور در مسجد و نماز جماعت ندارند و در نماز جماعت شركت نمي كنند، چنين افرادي در مد نظر پيامبرند!

تصميم پيامبر براي اين نيست كه چرا اين افراد نماز نمي خوانند، بلكه موضوع، عدم حضور آنان در نماز جماعت است.

آن گاه امام صادق (عليه السلام) مي فرمايد:

و كيف يقبل شهادة او عدالة بين المسلمين ممّن جري الحكم من الله عزوجل و من رسوله فيه الحرق في جوف بيته بالنار [9] .

«حالا عدالت كسي كه پيامبر (صلي الله عليه و آله) مي خواست خانه ي او را به آتش بكشد يعني اين گونه مورد نفرت و خشم پيامبر است، چگونه ثابت مي شود؟!»

رواياتي كه نقل شد و روايات بسيار ديگري كه در آثار اهل بيت (عليهم السلام) وجود دارد نشانگر عنايت و توجه مذهب تشيع به نماز جماعت است.

با بررسي اجمالي مجامع روايي شيعه و اهل سنت مي توان ادعا كرد كه فضاي توجه به نماز جماعت و اهميت دادن به آن، در كتابهاي حديثي شيعه، اگر نگوييم بيشتر است، قطعاً كمتر نيست.

متأسفانه، عدم حضور برخي از شيعيان در نماز جماعت و كم توجهي و بي اعتنايي آنها موجب گرديده كه برخي از ناآگاهان و يا مغرضان، مذهب شيعه را نسبت به نماز جماعت بي توجه معرفي نمايند و اينجاست كه فرمايش امام صادق (عليه السلام) ارزندگي



[ صفحه 120]



خود را نشان مي دهد، آنجا كه مي فرمايند:

معاشر الشيعه كونوا لنا زيناً و لاتكونوا علينا شيناً [10] .

«شيعيان ما، مايه ي زينت ما باشيد نه باعث ننگ و عار ما».