از مجموعه ي آيات و احاديث فوق نكته ي ارزنده و راه گشائي مي آموزيم كه مسؤوليت سفارش به نماز به عهده فرد يا گروه خاصي نيست. يعني هر كس در هر جايگاهي كه قرار دارد، يكي از برنامه هايش بايد سفارش به نماز باشد. (كُلُّكم راع و كُلُّكم مسؤول عن رعيّته) [1] .

بديهي است كساني كه از محبوبيت و نفوذ بيشتري برخوردارند، مانند



[ صفحه 105]



پيشكسوتان و مديران، مسؤوليت آنها نيز بيشتر خواهد بود. مدير و مسؤول يك اداره مسؤوليت الهي دارد كه زير دستانش را و استادكار يك كارگاه وظيفه دارد شاگردانش را، به اقامه ي نماز سفارش نمايد.

بديهي است داشتن زير دست و شاگرد و مأمور نمازخوان و اهل مسجد براي استادكار و مدير مفيدتر و قابل اطمينان تر است.

اين فكر كه اگر كارگر ما اول وقت مشغول خواندن نماز شود لطمه اي به كار وارد مي گردد، تفكر اشتباهي است. مگر نماز او چقدر طول مي كشد؟ آن صاحب كارخانه اي كه فكر مي كند نماز مزاحم كار او و كارخانه ي اوست، بايد بداند كه اين انديشه و فكر، مزاحم كار و سعادت او و جامعه است. هيچ گاه نماز يك امر مزاحم نيست.

اصولاً اين نوع تفكر، تفكر شيطاني و از وسوسه هاي اوست. خواه در ذهن بازاري ما باشد يا كارخانه دار ما و يا مدير ما. در حالي كه كارگري كه نماز برپاي مي دارد، كارش نيز متعهدانه است و نسبت به كارگر بي نماز بازده بيشتري خواهد داشت. كسي كه در مكتب نماز است مي داند در مقابل اين مزدي كه مي گيرد تعهد دارد، لذا هر مقدار كه از كارش بكاهد، به همان اندازه، مزدي را كه دريافت مي دارد بر او حرام است و شرعاً مالك آن نيست و اكل مال به باطل است. اصولاً نماز براي اصلاح امر دنيا و آخرت است و چنانچه اقامه ي نماز نماييم، زمينه براي اصلاح همه ي ابعاد زندگي فردي و اجتماعي ما فراهم مي گردد.

اگر همين توصيه و امر به نماز را در همه جا داشته باشيم و اين جوّ در تمامي نقاط جامعه به وجود آيد و از مديران و مسؤولان يك مجموعه ي دو سه نفري گرفته تا مجموعه هاي گسترده، مسؤوليتي الهي از اين بابت احساس نمايند، آن گاه مي توانيم ادعاي حق گزاري نماز را داشته باشيم و در سايه ي آن برخوردار از جامعه اي سالم گرديم.

سفارش اميرمؤمنان (عليه السلام) به محمد بن ابي بكر، وظيفه ي همه ي ما را نسبت به توصيه و سفارش به امر نماز و همچنين توجه و دقت در انجام آن را روشن مي سازد. در جايي كه اميرمؤمنان (عليه السلام) به محمد بن ابي بكر آن گونه سفارش مي فرمايد كه نگاه



[ صفحه 106]



كن ببين نمازت چگونه است، تكليف همه ي ما روشن است، زيرا كسي كه در نمازش دقت كند و تأملي در آن نمايد، قطعاً در حال مردم نيز دقت و تأمل خواهد كرد و بر عكس آن هم صادق است. مگر مي شود كسي كه از خدا بريده، خود را براي مردم بداند؟ او مردم را براي خودش مي خواهد!

در هر حال اگر توصيه و امر به نماز همه جا را فرا بگيرد و از همه جا به گوش برسد و مسؤولان و مديران محترم در مراكز علمي و فرهنگي، دانشگاه ها، مدارس و هر كس در هر جايگاه و موقعيتي كه قرار دارد، در ايجاد جريان عمومي و فراگير امر به نماز و توصيه ي به آن همكاري كند، و اين كار، بويژه از منازل شروع شده و به همه جا گسترش يابد، آن گاه خواهيم ديد كه مشكلات جامعه، حتي مشكلات مادي آن حل مي شود، زيرا ماديت جامعه با شكل گرفتن معنويت، راحت تر قابل حل است.