بديهي است وضوي كامل گرفتن و يا انجام ساير اعمال نماز، نيازي به تشكيل حكومت اسلامي ندارد. انسان مي تواند در هر نقطه اي وضوي كامل بگيرد، در هر گوشه اي نماز مخلصانه بخواند و در هر جايي احكام نماز را به طور كامل فرا گيرد و سعي نمايد اعمال نماز را به نحو مطلوب انجام دهد. گرچه انجام اين امور خود اقامه ي نماز است، اما با آن چيزي كه از وظايف حكومت اسلامي است، تفاوت بسيار دارد.

در اسلام، حكومت به عنوان خود حكومت، معنا و ارزشي ندارد، بلكه حكومت با نتايجش معنا پيدا مي كند.

در اسلام حكومت براي اقامه ي نماز و اقامه ي نماز يكي از آثار مهم و طبيعي حاكميت اسلام است.

كارهاي اقتصادي منهاي نماز و معنويت و جداي از فرهنگ نماز، يعني خسارت. لذا قرآن در مقام بيان فلسفه ي حكومت و حاكميت، اول اقامه ي نماز را مطرح مي فرمايد.

از آياتي كه بعد اجتماعي اقامه ي نماز را بيان مي كند، آيه ي 41 سوره ي حج است.



[ صفحه 64]



اَلَّذينَ اِن مَّكَّنَّاهُم فِي الاَرضِ اَقامُوا الصَّلوةَ وَ اتَوُا الزَّكوةَ و اَمَرُوا بِالمَعرُوفِ و نَهَوا عَنِ المُنكَرِ و لِلَّهِ عاقِبَةُ اُلامُورِ

«آنانكه چنانچه به آنها قدرت و مكنتي بر روي زمين بخشيديم نماز را به پا مي دارند و زكات مي دهند و ...»

آنها از اين امكانات و حاكميت در جهت گسترش و حاكميت نماز و زكات استفاده مي نمايند. آنها در جهت حاكميت معروف ها و نفي منكرها از حكومت بهره مي برند. اصلي ترين تلاش و فعاليت آنها اقامه ي نماز است.

تعبير قرآن در اين آيه به گونه ي ديگري است و آهنگ ديگري دارد. (اَلَّذينَ اِن مَّكَّنَّاهُم) اقامه ي نماز و پرداخت زكات و حاكميت ارزشها و نفي ضد ارزشها توسط امر به معروف و نهي از منكر، پس از تشكيل حكومت اسلامي و به دست گرفتن قدرت و برخورداري از مكنت، تحقق پذير است.

مفسران در مورد مصداق آيه ي شريفه اَلَّذينَ اِن مَّكَّنَّاهُم فِي الاَرضِ ... نظريات مختلفي را مطرح نموده اند، برخي آن را مربوط به مهاجرين دانسته اند.

علامه ي طباطبائي (ره) در جواب آنها مي فرمايند: تاريخ نشان نمي دهد كه مهاجران به تنهايي حكومتي را تشكيل داده باشند.

برخي ديگر اين آيه را در مورد اميرمؤمنان علي (عليه السلام) مي دانند.

در روايات زيادي داريم كه اهل بيت (عليهم السلام) فرموده اند:

نحن هم [1] «ما مصداق اين آيه ي شريفه هستيم.»

واقع قضيه اين است كه اين آيه، طبيعت حكومت اسلامي و حاكمان اسلامي را بيان مي دارد. در حكومت الهي، اقامه ي نماز، پرداخت زكات، امر به معروف و نهي از منكر به عنوان ثمره و نتيجه ي قطعي حكومت مطرح است.