(چشمه آب حيات.)

علاّمه مولي محمد باقر مجلسي [1] كتابي در شرح وصيت حضرت رسول(ص)، به ابوذر [2] .، به زبان فارسي تأليف نموده و آنرا «عين الحيوة» ناميده است. اين كتاب با همكاري كتابفروشي علمي و مطبوعاتي اميركبير، در سال 1331 شمسي مطابق با 1372 قمري به قطع وزيري در 680 صفحه به چاپ رسيده است.

مؤلف در شرح فقره ي اول وصيّت «... يا اَباذَرٌّ اُعْبُدِاللهَ كَاَنَّكَ تَراهُ فَاِنْ كُنْتَ لاتَراهُ فَاِنَّهُ يَراكَ» درباره ي رؤيت و عبادت در صفحات 24 و 25 به بحث پرداخته و مطالبي درباره ي نماز آورده است.

سرفصل هاي اقسام پنجگانه عبادت را به اين شرح قرار داده است:

اول- عبادت شاكران.

دوم- عبادت طالبان قرب.



[ صفحه 153]



سوم- عبادت افرادي كه به جهت شرم و حيا پرستش مي كنند.

چهارم- عبادت آنان كه لذّت پرستش را دريافته اند.

پنجم- عبادت محبان يا عاشقان.

علاّمه مجلسي در نوع چهارم چنين مي نويسد: «چهارم عبادت جمعي است كه لذّت عبادت را يافته اند و كمال بندگي را فهميده اند و عقل ايشان مصفي شده و نفس ايشان نور يافته و با عقل موافق گرديده و شهوات نفساني منكسر و شكسته گشته است، هيچ لذّتي را بر طاعت و فرمانبرداري ترجيح نمي دهند و هيچ المي نزد ايشان بدتر از ارتكاب معصيّت نيست، زيرا كه قباحت گناه را چنانكه بايد دانسته اند. در اصل عبادت مزد خود را مي يابند و لذّت خود را مي برند و سختي ها و مشقّت هاي عبادت برايشان گواراست. بهشت خود را عبادت لذات عالميان است و در هر قطره از قطرات آب ديده، بهره اي مي برند. از يك قطره، لذّت خوف مي يابند و از يك قطره، لذت شوق، و از قطره ي ديگر لذت رجاء و اميد بي انتها، چنانكه به سند صحيح از حضرت امام العارفين جعفربن محمدالصادق(ع) مروي است كه حضرت رسالت پناه(ص) فرمود كه بهترين مردمان كسي است كه عاشق عبادت شده و دست در گردن آن در آورده و محبّانه عبادت را در بر گرفته باشد و محبّت بندگي در دل او جا كرده باشد و با جميع بدن و اعضاء و جوارح، به آن اقدام نموده باشد. به سبب عبادت خود را از جميع كارهاي دنيا فارغ ساخته و پروا نداشته باشد كه روزگارش به آساني گذرد و يا به دشواري.

صاحب اين مرتبه از لذات جسماني چندان بهره اي نمي برد، بلكه در بهشت



[ صفحه 154]



نيز عمده لذت او از عبادت و قرب خدا باشد» [3] .

سپس در صفحه 35 چنين مي نويسد: «پنجم- عبادت محبّان است كه به سبب كثرت عبادت و بندگي، به درجه ي محبّت - كه اعلا درجات كمال است - رسيده اند، بلكه عاشق معشوق حقيقي گرديده اند. چنانكه خداوند در وصف حضرت اميرالمؤمنين(ع) و اولاد اطهار او مي فرمايد كه «يحبهم ويحبونه» يعني خدا ايشان را دوست مي دارد و ايشان هم خدا را دوست مي دارند [4] و هرگاه محبّت كسي دردل قرار گرفت و كارفرماي بدن او شد، ديگر باعث اعمال او، به غير محبّت چيزي نيست و به غير رضاي محبوب چيزي نمي خواهد، اگر در بهشت باشد (و بفرض محال) رضاي محبوب نباشد، آنرا جهنّم خود مي داند و اگر (بفرض) در جهنّم باشد و با رضاي دوست باشد آتش را گل و ريحان مي داند. چنانكه حضرت خليل الرّحمن در مقام دوستي و محبّت، آتش نمرود، چون با رضاي دوست بود - در نظرش از گل و لاله خوش نماتر بود. به اين سبب خدا آتش را بر وي باغ و بوستان كرد».

مؤلف در صفحه 41 تحت عنوان «فصل چهارم- در حضور قلب» مفصلاً به بحث پرداخته تا آنجا كه مي نويسد: «حضور قلب در نماز نيز تابع حالت آدمي است كه هرچه نمازگزار در مراتب يقين و معرفت كامل تر باشد، عظمت معبود را بيشتر مي شناسد و آداب عبادت را بيشتر رعايت مي كند و در مقام بندگي خاضع تر و ذليل تر مي باشد [5] .



[ صفحه 155]



اين كتاب از صفحه 571 تا 577 مطالبي درباره ي مسجد و نماز جماعت دارد و از صفحه ي 652 تا آخر كتاب درباره ي اذكار و ادعيّه و تعقيبات نماز مباحث پرباري دارد، خوانندگان عزيز را به مطالعه آنها توصيه مي نماييم.