(پاكيزه سازي خويها و پاكسازي ريشه هاي آنها.)

تَهْذيبُ الاَخْلاقِ وَ تَطْهيرُ الْأَعراقِ

اين كتاب كه در ميان دانشمندان بعد از عصر مؤلف به «طهارةالاعراق» و يا مطلق «الطهاره» اشتهار يافته است، به زبان عربي تأليف گرديده و به سال 1398 ه.ق در 189 صفحه به قطع وزيري در بيروت به چاپ رسيده است، بنا به نظر بعضي ازاساتيد دانشگاه پاريس، تأليف اين كتاب بين سال هاي 372 و 375 ه.ق بوده است [1] .

«تهذيب الاخلاق» مقدمه اي به قلم شيخ حسن تميم دارد كه براي آشنائي با مؤلف كتاب و آثار و اخلاق و چگونگي عصري كه در آن مي زيسته است، بسيار مفيد است و در صفحه 11 مقدّمه، دلائل شيعه بودن وي را آورده است. اين كتاب اخيرا" به وسيله ي انتشارات مهدوي اصفهان افست شده است.

ابن مسكويه كتاب اخلاق خود را بر يك مقدّمه و هفت مقاله مرتب ساخته است كه اينك موضوعات مقالات را ذكر مي كنيم:

مقاله ي اول - در شناسائي نفس.

دوم - درباره ي اخلاق و طبايع (سرشت ها).

سوم - در فرق بين نيكي و خوشبختي.

چهارم - درباره ي اعمال انسان.

پنجم - در انواع محبّت ها.

ششم - در امراض نفساني.



[ صفحه 140]



هفتم - طب روحي.

مؤلف در مبحث «محبّت الهي» (از انواع محبت ها) مي نويسد:

ريشه ي محبت، استعداد انس گرفتن است كه فطري بشر مي باشد كه در نهاد وي به وديعه گذاشته شده است؛ بر ما لازم است كه در پرورش اين استعداد فطري بكوشيم تا انسانيّت خود را تكميل نمائيم. سپس مي نويسد [2] .: «شايد علت اين كه شارع مقدّس اسلام، نماز جماعت را براي مردم لازم شمرده و آنرا از نماز فرادي به مراتب افضل دانسته است، پرورش همين استعداد باشد، تا از قوّه به فعل آيد و در سايه ي اعتقادات صحيح محكم تر گردد. مسلمانان هر كوچه و محله، موظف هستند كه روزي پنج بار براي اداي نمازهاي يوميّه در يك مسجد يا محل اجتماع كنند (و چون خانه ها بهم نزديك است) مشكلي ايجاد نمي كند، و مؤيد اين مطلب كه يكي از اهداف شارع مقدّس از تشريع نماز جماعت، پرورش انس فطري انسان بوده، آن است كه علاوه بر جماعت هاي يوميّه اهل شهر را موظف فرموده كه هفته اي يك بار در روز جمعه، در محل وسيعي كه گنجايش اجتماع بزرگي را داشته باشد، نماز جمعه را اقامه كنند و گرد هم آيند؛ و علاوه بر اين لازم شمرده است كه اهل شهر با دهات اطرافش، سالي دو بار براي برگزاري نماز «عيدين» (عيد فطر و عيد قربان) در صحرا (يا محل وسيع ديگري) اجتماع كنند و سپس براي هر انسان مستطيعي واجب ساخته است كه در مدت عمر يك بار، در مراسم حج شركت جويد و بدين وسيله، مسلمانان جهان دور هم جمع شوند و با هم انس گيرند، براي اين عمل وقت مخصوصي در



[ صفحه 141]



عمر قرار نداده تا زمان عمل وسيع بوده و اجتماع مسلمانان كشورهاي مختلفه در يك مركز مقدّس (مكه مكرمه) عملي گردد لازم است حج گزاران آنچنان با هم انس گيرند كه اهل يك شهر در نماز جمعه و اهل يك محل در جماعت يوميّه انس مي گيرند. نتيجه ي افزايش اين الفت طبيعي در ميان مسلمين آن است كه كارهاي بزرگ اجتماعي انجام مي گيرد (مانند: پخش افكار و بررسي دردها و درمان هاي مسلمين و نشر نهضت هاي اسلامي و...) تا بدين گونه محبّت اسلام و قدرت ايمان در دلها روز افزون گردد و به طور فردي و جمعي پروردگار بزرگ خود را، در برابر اين هدايت عظيم، تكبير گويند و از اين دين محكمي كه عموم مسلمانان را بر دور محور تقوي و اطاعت خدا گرد آورده است، قدرداني نموده و آنرا غنيمت شمارند».