كتاب ديگري است از آيت الله آقا ميرزا جواد آقاملكي تبريزي به زبان عربي كه - همان گونه كه از نامش پيداست - درباره ي اسرار نماز است، آن چه درباره ي «اسرار اصلوة» شهيد ثاني بيان كنيم درباره ي اين كتاب نيز صادق است يعني جنبه ي اخلاقي آن نيز قابل توجّه مي باشد.

چاپ اوّل اين كتاب در 1339 ه.ق و چاپ دومش در 1381 ه.ق و چاپ سوم در 1391 ه.ق انجام گرفته است، چاپ اخير از انتشارات كتابفروشي فرهومند و داراي 318 صفحه به قطع رقعي است، همين نسخه است كه در دسترس نگارنده قرار گرفته است.



[ صفحه 108]



آيت الله ملكي (قدس سره) درباره ي سجده بيان جالبي دارد كه با كمي اختصار آنرا ترجمه مي كنيم:

«سجده، صورتي از مقام فناي انسان در پيشگاه الهي است، اين مقام آخرين درجه ي تواضع است، به همين جهت شايستگي دارد كه شريف ترين اعضاي بدن يعني پيشاني، بر روي بي ارزش ترين چيزها يعني خاك، نهاده شود، لازم است كه به هنگام تسبيح گفتن در چنين حالي، نام خدا با صفت «اعلي» همراه باشد. در اثر چنين تسبيحي در قلب رقّت حاصل مي شود و در عقل صفا و خلوص. و اينجا است كه انسان جاي مناسب خود را در مي يابد و در همين حال است كه لطف الهي شامل حالش مي گردد؛ زيرا عنايت پروردگار به تناسب خاكساري انسان، به سوي او مي شتابد و به طرف دل هاي افراد مضطر، سرازير مي گردد».

«كدام اظهار تواضعي است كه بالاتر از مقام فنا باشد و كدام اضطرار است كه از احساس فقر ذاتي شديدتر باشد. هنگامي كه انسان روش بندگي را با فناي خودبكار بست و بحول و قوّت الهي سر از سجده، برداشت تكبير مي گويد و آمرزش مي طلبد كه مبادا در اين سر برداشتن قصور و تقصيري كرده باشد، يا آن را شأني براي خود بشمار آورد؛ زيرا سر برداشتن و بلند شدن با هواي نفس مناسب تر است (چنانكه پيشاني برخاك سائيدن برخلاف ميل او است!. نمازگزار براي اثبات ذّلت خود به سجده دوم اقدام مي كند تا عبوديّت كامل خود را به ثبوت رساند و براي دومين بار ربّ اعلاي خود را ستايش كند، اينجا است كه «فنا» به آخرين درجه مي رسد و ساجد به برترين درجات بندگي نائل مي آيد



[ صفحه 109]



و به مقام شهود و بقاء ابدي مي رسد» [1] .