چنانكه در شرح حال مختصر علامه فيض اشاره شد، وي كتابي به نام «نخبة العلوم» به زبان عربي دارد كه چكيده اي از اخلاق و فقه است و تأليفش در سال 1050 ه.ق به پايان رسيده و كتابت آن براي چاپ، در سال 1324 ه.ق خاتمه پذيرفته و در 313 صفحه به قطع جيبي به چاپ رسيده است.

در قسمت فقه، آن نماز به تفصيل مذكور است ولي از جنبه ي احكام فقهي نه اخلاقي.



[ صفحه 98]



سيد نورالدين جزايري متوفي بسال 1158 ه.ق فرزند سيد نعمت الله جزايري (محدث معروف) به شرح كتاب «نخبه» پرداخت و پس از اين كه مقدار اندكي از اين شرح را نوشته، بعللي، كتاب ناتمام مانده است و بنابر آن چه علاّمه، شيخ آقا بزرگ تهراني در جلد سيزدهم «اَلذَّريعَةُ اِلي تَصانيفِ الشّيعَةِ» [1] ذكر كرده است، شاه سلطان حسين صفوي، از وي خواسته است كه كتاب را به زبان فارسي ترجمه كند تا مورد استفاده عموم ايرانيان قرار گيرد و در نتيجه سيد نورالدين كتابي مستقل به نام «اخلاق سلطاني» نوشته است.

سيد عبدالله جزايري فرزند سيد نورالدين مذكور، شرح نخبه را تكميل كرده و اين شرع به نام «اَلنٌّحْفَةُ السَّنيةُ في شرْحِ النٌّخْبةِ الْمُحسِنَّيةِ» ناميده شده است [2] .

اين كتاب را اخيراً سيد عليرضا ريحان مدرس، تصحيح و مقابله نموده و مقدمه ي كوتاهي نيز بر آن نوشته است و جلد اوّلش كه مربوط به طهارت (ظاهري و باطني) است در سال 1370 ه.ق بوسيله ي شركت سهامي طبع كتاب در 292 صفحه بقطع وزير بچاپ رسيده و در پايان آن، جلد دوم و سوم نيز وعده داده شده است؛ ولي نگارنده فقط به جلد اول دسترسي پيدا كرده است.

اينك براي تكميل فائده چند سطري از مطالبي كه بطور اساسي با نماز ارتباط دارد، از كتاب نخب فيض ترجمه نموده و به محل شرح آن در «تحفه السنيه» اشاره مي نماييم:

علاّمه فيض(ره) تحت عنوان «پاكسازي قلب از هر آن چه غيرخدا است»: مي نويسد:»راه خدادوستي، پيروي از رسول خدا (ص) است و براي حصول آن



[ صفحه 99]



بايد به چند چيز مداومت نمود: با وضو بودن كه مايه نورانيّت دل است - خود را از كارهاي غيرضروري فارغ ساختن - سكوت كردن (در مواقعي كه سخن گفتن وظيفه نباشد) كه سكوت عقل را به ثمر مي رساند و تقوي را نيرو مي بخشد - گرسنگي و شب زنده داري، كه اين دو قلب را منور مي سازند... - از مال غير حلال اجتناب كردن - ذكر دائمي و راضي و تسليم بودن در برابر خواست خدا [3] .«.

و در باب دعا مي نويسد: «نيايش مغز عبادت و بهترين نوع آن است و محبوبترين كارها در پيش خدا محسوب مي شود. دعا براي مومن سپري از عذاب و سلاحي در برابر عوامل مخالف (از جاندار و بي جان) مي باشد».

«نيايش، ستون دين و روشني بخش جهان (در نظر نيايشگر) و كليد رحمت و موفقيت است. دعا مايه ي شفاي دردها و نفوذش بيش از نفوذ نيزه ي آهني است (مقصود مجسم ساخت اثر دعاست)». نيايش برترين محصول قلب پاك و سينه بي آلايش است. آري راز و نياز عامل نجات، و اخلاص، سبب خلاصي از بدبختي است» [4] .