مطالب مربوط به بيوگرافي فيض(ره) از مقدمه جلد اول كتاب «اَلْمَحَجَةُ الْبَيْضاءُ» استفاده شده است و براي دسترسي به منبع مطالب، بصفحات مربوط در پاورقي اشاره خواهد شد.

محمد بن مرتضي معروف به ملامحسن فيض كاشاني در سال 1091 ه.ق وفات يافته [1] ماده ي تاريخ وفاتش كلمه «ختمنا» مي باشد [2] .وي در شهر قم نشو و نما كرده [3] و در شيراز به تحصيل علوم پرداخته است [4] علاّمه فيض شاگرد و



[ صفحه 93]



داماد ملاصدرا (فيلسوف معروف) بوده و لقب «فيض» از طرف استاد به وي داده شده است. همچنان كه مولي عبدالرزاق لاهيجي داماد ديگر ملاصدرا از جانب همان استاد به «فياض» ملقب گرديده است [5] .

از اساتيد بزرگ فيض مي توان سيد بحراني متوفاي 1028 ه.ق و شيخ بهاءالدين عاملي (1030-1037) و سيد نعمت الله جزايري متوفاي 1112 ه.ق را مي توان ذكر كرد [6] .

از تأليفات فيض كه متجاوز از يكصد كتاب و رساله است [7] چند كتاب زير را براي نمونه نام ميبريم:

1- تفسير صافي.

2- تفسير اصفي (منتخبي از صافي).

3- وافي شامل بخشي از معارف اسلامي از آيات قرآن و جامع تمام احاديث كتب اربعه (كافي - مَنْ لايَحْضُرُهُ الْفَقيهُ - تهذيب - استبصار) با شرح و بيان مختصر در موارد لزوم، و جمع و توفيق بين احاديثي كه ظاهراً متعارض اند، و مختصر كردن اساتيد روايات (بدون حذف) با ترتيب خاص و ابتكاري و فهرست هاي لازم.

4- شافي (منتخبي از وافي).

5- متعصم الشيعه (در فقه).

6- مفاتيح الشرايع (در فقه).



[ صفحه 94]



7- نُخبه شامل خلاصه اي از فقه و اخلاق.

8- علم اليقين در اصول دين.

9- المعارف (ملخص علم اليقين).

10- المحجة البيضاء في احياء الاحياء كه ملخص اين كتاب «الحقايق» مي باشد.

مقبره ي علامه فيض در خارج دروازه سفين» كاشان است [8] .