به دنبال همگامي كه در سطح خُرد ميان نمازگزاران در نماز جماعت بحث شد، با گسترش اين همگامي در سطح كلان به موضوع تنظيم سياسي مي رسيم؛ كه خود همگامي بين افراد،گروهها و «ما»هاي نمازگزار باشد. به دنبال ايجاد «ما» و «گروه»هاي نمازگزار و تفكيك اجتماعي كه پيامد آن است، ضرورت يك نظارت بيروني هم براين افراد و گروه هاي نمازگزار مشاهده مي شود. از طرف ديگر،با ايجاد افراد،«ما» و «گروه»هاي نمازگزار و ايجاد گروههاي ديگر وتفكيك اجتماعي و سپس گروه بندي هاي اجتماعي در سطح جامعه و امكان رسيدن بعضي از افراد و گروه ها به قدرت سياسي،موضوع تنظيم سياسي و نظارت بيروني مطرح مي شود.

در صورتي كه فرهنگ نماز حاكم بر جامعه باشد، همگامي بين افراد(در درون گروه)، گروه ها و «ما» هاي موجود در جامعه تحقق پيدا مي كند؛ در صورتي كه بعضي از افراد،گروه ها و «ما»هاي موجود در جامعه نخواهند از



[ صفحه 134]



اين همگامي پيروي نمايند، تحت تأثير نظارت بيروني قرار گرفته، به ناچار همگام با افراد،گروه ها و «ما»هاي ديگر در جامعه خواهند شد.

نماز (بخصوص نمازهاي جماعت و جمعه) مي تواند عاملي براي بسيج و تراكم قدرت باشد. نماز و بالطبع اسلام ميزان تمركز قدرت و اختيارات را به دور از خود محوري و تكبير براي ناظران(نظارت كنندگان)، دولت مردان و مسئولين تا آنجا كه جزء گروه صالحان باشند و نه مغضوبين و ضالين مشخص مي كند. نماز، باعث بروز زمينه اي در مردم مي شود تا دولت مردان و مسئولين را پذيرفته (مقبوليت و مطلوبيت) و باعث اعتماد اجتماعي اكثريت مردم نسبت به مسئولين و دولت مردان جامعه مي شود. شكل(19)



شكل (19) ابعاد تنظيم سياسي