عوامل و اموري وجود دارد كه باعث عدم قبولي يا كم ارزشي نماز نمازگزار در درگاه حضرت حق مي شود. اين عوامل و امور متعدد و زياد مي باشند كه بنا به ضرورت و نياز به تعدادي از آنها اشاره مي شود.

3 - 1 - ارتكاب عمل زنا: «خداي متعال به حضرت داوود(ع) فرمود: ... چه بسيار ركعت هاي طولاني كه نمازگزاري با گريه و خشوع بجا آورده است امّا نزد من به فتيلي نمي ارزد، چون وقتي كه به قلب او نظر كرده، مي بينم پس از آن كه از نمازش فارغ شد، و زني با او خلوت كرده و خود را بر او عرضه كند، او را اجابت كرده، مرتكب گناه خواهد شد.» [1] .

3 - 2 - گناه و گناه آلوده بودن : «مسلماني كه به زنجيرهاي گناه بسته شده باشد و بخواهد نماز بخواند و به معراج برود و روحش را به پرواز در آورد، مانند پرنده اي است كه زنجير به پايش بسته است و قدرت پرواز ندارد؛ انسان بايد اين زنجيرهاي گناه را باز كند و هر چه زنجيرها سنگين تر باشد، زمين گير شدن شديدتر خواهد بود.» [2] .

3 - 3 - ندادن زكات و خمس: «رسول خدا(ص) فرمود : نماز بدون (پرداختن) زكات قبول نيست.» [3] ، «اگر لباس و مكان نمازگزار با پولي تهيه شده باشد كه خمس و يا زكات آنرا پرداخت ننموده است، آن نماز باطل



[ صفحه 69]



است.» [4] .

3 - 4 - جفا كردن بر يتيمان، طعام ندادن به مساكين و عدم احسان : خداوند سبحان در قرآن مجيد مي فرمايد: «واي بر نمازگزاراني كه ... جفا به يتيمان نمايند، به مساكين طعام ندهند، و احسان ننمايند...» [5] .

3 - 5 - توجه و حب دنيا و رياست دوستي: «مولاي متقيان(ع) مي فرمايد: «دوستي دنيا ريشه همه گناهان است.» [6] رسول اكرم(ص) فرمود: «در شب معراج خداي متعال فرمود: اي احمد اگر بنده اي نماز اهل آسمان و زمين را بخواند و روزه اهل آسمان و زمين را بگيرد و چون ملائكه طعام نخورد و جامه ي عابدان را بپوشد، پس از آن در قلب او ببينم ذره اي از حب دنيا يا سمعه (آوازه) آن يا رياست آن يا اشتهار آن يا زينت آن را، با من مجاورت نمي كند در منزلم و از قلب او محبت خود را بيرون مي كنم و قلب او را تاريك مي كنم تا مرا فراموش كند و نمي چشانم به او شيريني محبت خود را.» [7] .

3 - 6 - با ديده بد نگاه به ناموس مردم كردن و زدن مردم از روي ستم : «خداوند متعال به حضرت داوود(ع) فرمود: چه بسا عبدي كه نماز مي خواند و من آن نماز را به صورتش مي زنم و بين خود و صدايش حجاب قرار مي دهم، مي داني چنين عبدي كيست؟ اي داوود، آن نمازگزار كسي است كه به ناموس مردم مؤمن زياد با ديده گناه نگاه مي كند و [همچنين] به خودش مي گويد: اگر صاحب قدرتي شدم گردن مردم را مي زنم آن هم به ستم.» [8] .



[ صفحه 70]



3 - 7 - عدم تقوي : «رسول اكرم(ص) فرمود : دو ركعت نماز انسان پرهيزگار بهتر است از هزار ركعت نماز شخص لاابالي.» [9] «نماز كسي كه اهل تقوا نيست ... پذيرفته نيست.» [10] .

3 - 8 - رياكاري در نماز : خداوند سبحان در قرآن كريم مي فرمايد: «واي بر نمازگزاراني كه ... ريا و خودنمايي كنند...» [11] رسول خدا(ص) فرمود: «عملي كه به مقدار ذره اي ريا در آن باشد خداوند آن را نمي پذيرد.» [12] در رساله توضيح المسائل امام خميني(ره) اينچنين آمده: «انسان بايد فقط براي انجام امر خداوند عالم نماز بخواند، پس كسيكه ريا كند يعني براي نشان دادن به مردم نماز بخواند، نمازش باطل است خواه فقط براي مردم باشد، يا خدا و مردم هر دو را در نظر بگيرد.» [13] ، «اگر قسمتي از نماز را هم براي غيرخدا بجا آورد، نماز باطل است، چه آن قسمت، واجب باشد مثل حمد و سوره، چه مستحب باشد مانند قنوت، بلكه اگر تمام نماز را براي خدا بجا آورد ولي براي نشان دادن به مردم در جاي مخصوصي مثل مسجد، يا در وقت مخصوصي مثل اول وقت، يا به طور مخصوصي، مثلاً با جماعت نماز بخواند، نمازش باطل است.» [14] .

3 - 9 - بي تفاوتي در برابر برهنگان و آوارگان : «امام صادق(ع) فرمود: نماز كساني كه نسبت به برهنگان و آوارگان جامعه بي تفاوتند، قبول نيست.» [15] .

3 - 10 - حرام خواري : «رسول خدا(ص) فرمود: نماز حرامخواران، مثل



[ صفحه 71]



بناي ساختمان بر ريگ است.» [16] .

3 - 11 - زنان بي تعهد در خانه : پيامبر بزرگوار(ص) فرمود: «نماز زني كه از درآمد شوهر بهره مند مي شود ولي به مسئوليت الهي خود عمل نمي كند، پذيرفته نيست.» [17] .

3 - 12 - غيبت كردن : «حضرت ختمي مرتبت(ص) فرمود: كسي كه از مرد يا زن مسلماني غيبت كند، خداوند تا چهل روز نماز و روزه او را نمي پذيرد، مگر آن كه آنان از غيبت كننده راضي شوند.» [18] .

3 - 13 - به حال خشم و كينه به پدر و مادر نگاه كردن : «امام جعفر صادق(ع) فرمود: هر كه با حالت خشم و كينه به پدر و مادرش نگاه كند، خداوند نمازش را قبول نخواهد كرد، گرچه آنها به او ستم كرده باشند.» [19] .

3 - 14 - خيانت در معامله : «خداوند متعال به حضرت داوود(ع) فرمود:... چه بسيار ركعت هاي طولاني كه نمازگزاري با گريه و خشوع بجا آورده است امّا نزد من به فتيلي نمي ارزد، چون وقتي كه به قلب او نظر مي كنم، مي بينم پس از آن كه از نمازش فارغ شد، ... و مؤمني با او معامله نمود، به او خيانت خواهد كرد.» [20] .

3 - 15 - با عجله و سرعت نماز خواندن : «حضرت محمد(ص) فرمود: دزدترين دزدها كسي است كه از نمازش بدزدد.» [21] (يعني آن را به صورت كامل بجا نياورد). «مولاي متقيان(ع) به مردي كه با عجله و سرعت نماز مي خواند، فرمود: مثل تو نزد خداوند مانند كلاغي است كه از زمين دانه بر



[ صفحه 72]



مي چيند. و اگر در اين حالت بميري، به دين غيرمحمد(ص) مرده اي. آن گاه فرمود: دزدترين مردم كسي است كه از نمازش بدزدد.» [22] .

3 - 16 - چيزهايي كه ذهن نمازگزار را از نماز دور نمايد : «پيامبر گرامي(ص) مردي را ديد كه در حال نماز با ريش خود بازي مي كند فرمود: اگر دل او خاشع بود اعضا و جوارحش نيز خاشع بودند.» [23] ، «روزي امام جعفر صادق(ع) به جهت آموزش صحيح خواندن نماز به يكي از اصحاب خود به نام حَمّاد بن عيسي جُهَنِي ابتدا نمازي را بجا آورد و سپس به وي اينگونه توصيه فرمود: اي حمّاد! اين طور بايد نماز بخواني. آري، در حال نماز بازي نكن و به خود مشغول نباش، با دست و انگشت خود بازي نكن، به اين طرف و آن طرف نگاه نكن و همچنين از روبرو هم به تماشاگري كه موجب حواس پرتي ميشود نپردازد.» [24] ، «مكروه است نمازگزار در موقع نمازخواندن به اطراف نگاه كند و يا با ريش يا دست خود بازي نمايد.» [25] كسي كه بول و غايط خود را نگاه مي دارد و بدينوسيله به خود فشار آورده و دچار ضررهاي جسمي مي شود اين كار، علاوه بر زيان براي سلامتي، در نماز هم موجب عدم تمركز فكر مي شود و حضور قلب را از بين مي برد. «امام صادق(ع) فرمود: نماز چنين كساني قبول نمي شود.» [26] .

3 - 17 - نماز بدون شناخت امام معصوم(ع) : نماز بدون شناخت امام معصوم(ع) و بدون پيروي از او بي فايده است. «آنها كه براي كشتن امام



[ صفحه 73]



حسين(ع) به كربلا رفته بودند، همه تارك الصلوة نبودند، بلكه نماز جماعت مي خواندند. خود يزيد و معاويه پيشنماز بودند.» [27] «علي ابن ابي طالب(ع) شنيد كه مردي از خارجيان (خوارج نهروان) شب بيدار است در نماز خواندن و خواندن قرآن، فرمود: به يقين خفتن به كه با دودلي نماز گزاردن.» [28] .

3 - 18 - نقص در وضو، تيمم و خشوع : «پيامبر اكرم(ص) فرمود: كسي كه وضو و ركوع و سجود و خشوعش كامل نباشد، نمازش ناقص است.» [29] براي انجام يك وضو و تيمم صحيح و كامل عوامل و شرايطي در نظر گرفته شده كه در كتب رساله هاي عمليّه مراجع عظام قيد شده است. [30] «انجام هركاري كه خشوع و خضوع نمازگزار را از بين ببرد، مكروه است.» [31] .

3 - 19 - نداشتن شرايط لازم براي لباس، مكان و بدن نمازگزار : «شرايط لازم براي لباس، مكان و بدن نمازگزار در كتب توضيح المسائل قيد شده، توجه و رعايت اين شرايط براي قبولي نماز در درگاه حضرت حق لازم و ضروري است.» [32] .

3 - 20 - عدم رعايت واجبات و اركان نماز : «بعضي از واجبات نماز ركن است؛ يعني اگر انسان آنها را بجا نياورد، يا در نماز اضافه كند، عمداً باشد يا سهواً، نماز باطل است. و بعضي ديگر ركن نيست؛ يعني اگر عمداً كم يا زياد



[ صفحه 74]



شود، نماز باطل ميشود و چنانچه اشتباهاً (سهواً) كم يا زياد گردد، نماز باطل نمي شود...» [33] .

3 - 21 - عدم توجه عمدي به وقت نماز و قبله : «براي انجام نماز بايد رو به قبله و آن هم در زمان و وقت معيني (در بعضي از نمازها) اداي وظيفه نمود.» [34] .

3 - 22 - عوامل ديگر : غير از موارد و عوامل ذكر شده فوق كه باعث عدم قبولي و يا كم ارزشي نماز نمازگزار مي شوند، عوامل ديگري هم وجود دارد كه ميتوان به آنها اشاره نمود. «تعدادي از اين امور و عوامل در مبحث مبطلات نماز در كتب توضيح المسائل مراجع عظام قيد شده.» [35] .



[ صفحه 77]