هركدام از اعمال و رفتاري كه در نماز انجام مي شود داراي رمز و رازهايي مي باشد. در اينجا به تعدادي از آنها اشاره مي شود.

2 - 1 - رمز و راز وضو گرفتن : «شستن دست ها در وضو، اشاره به دست شستن از علايق نفسانيه و شهوات حيوانيه است.



آن وضو را تو وضو گوي كه در شستن دست

شستن دست تو از خواهش دنيا باشد



و شستن صورت، شستن غبار توجه به غيرحق است و مسح سر، سر خط بندگي است و مسح پا، اشاره به پشت پا زدن به غير خدا و قدم زدن در ساحت حرم حضرت الله است.» [1] .



[ صفحه 64]



«امام محمد باقر (ع) فرمود: در بامداد يك روز، حضرت سيد انبياء (ص) با جمعي از ياران نشسته بود و با آنان سخن مي گفت، تا آن كه آفتاب برآمد و همه اصحاب رفتند جز دو تن كه در محضر آن حضرت ماندند.پيامبر اكرم (ص) خطاب به ايشان فرمود:مي دانم كه شما حاجتي داريد، اگر دوست داريد من بگويم كار شما چيست و اگر مي خواهيد خود بيان كنيد. با فروتني عرض كردند: شما بفرماييد. آن حضرت فرمود:...امّا تو اي برادر ثقفي ! مي خواهي از ثواب وضو باخبر شوي. بدان كه در وضو چون صورت خود را بشويي، گناهاني كه با زبان و چشمانت مرتكب شده اي پاك مي شود، و چون دست هايت شسته شود گناهانت از جانب راست و چپ ريخته گردد. و آن گاه كه پاهايت را مسح مي كني، گناهاني كه با پاهايت مرتكب شده اي، پاك مي گردد». [2] «رسول اكرم (ص) بعد از نماز صبح، بين الطلوعين، در مسجد مي نشستند و به سؤالات مردم پاسخ مي گفتند. روزي دو نفر نوبت گرفتند تا در محضر حضرت، سؤالاتي مطرح كنند...در پاسخ يكي از آنها، پيامبر فرمودند: امّا معناي وضو گرفتن؛ شستن صورت و دست ها و مسح سر و پاها در وضو رازي دارد. شستن صورت در وضو؛يعني خدايا!هر گناهي كه با اين صورت انجام دادم آن را شستشو مي كنم كه با صورت پاك به جانب تو بايستم و عبادت كنم و با پيشاني پاك سر بر خاك بگذارم. شستن دست ها در وضو؛يعني خدايا از گناه دست شستم و به واسطه گناهاني كه با دستم مرتكب شده ام، دستم را تطهير مي كنم، مسح سر در وضو؛يعني خدايا از هر خيال باطل و هوس خام كه در سر پرورانده ام سرم را تطهير مي كنم و آن



[ صفحه 65]



خيال هاي باطل را از سر به دور مي اندازم.مسح پا؛يعني خدايا من از رفتن در جاي بد پا مي كشم و اين پا را از هر گناهي كه با آن انجام داده ام تطهير مي كنم.» [3] .

«رسول اكرم(ص): اگر كسي با وضو از دنيا برود، شهيد از دنيا رفته است.» [4] .

2 - 2 - رمز و راز تيمم: «راز تيمم اين است كه: هرگاه آب نيافتي، پس خاك را كه به ظاهر پست ترين پديده هاي جهان است به دست و صورت خود بمال تا تمامي كبر و غرور و شهوات و هواهاي فردي و شيطاني از تو دور گردد، و شايد خداي رحيم بر اين همه ذلت و خاكساري تو رحمش آيد و دستت گرفته و به راهت آوَرَد». [5] .

2 - 3 - رمز و راز بلند كردن دستها هنگام تكبيرات : «بعضي گويند: بلند كردن دستها در تكبيرةالاحرام نماز اشاره به اين است كه پروردگارا! در درياي معصيت غرق شده ام، براي نجاتم دستم را بگير.» [6] «اهل معرفت گويند كه (نمازگزاران بايد) به واسطه آن، غير(خدا) را به پشت سر اندازند و خار طريق وصول را از ميان بردارند و خود را منقطع از ماسوي و خالص و مخلص گردانند، آن گاه به معراج حقيقي، معنوي و مسافرت الي الله روند» [7] .

2 - 4 - رمز و راز دراز كردن گردن موقع ركوع : «شخصي از حضرت علي (ع) پرسيد: مقصود از راست نگاه داشتن گردن در ركوع چيست؟



[ صفحه 66]



فرمود:يعني (خدايا!) به فرمان توام گرچه به تيغم برزني گردن». [8] .

2 - 5 - رمز و راز سجده : «از حضرت علي (ع) راز تأويل سجدتين پرسيدند،فرمود:سجده اوّلي كه سر بر زمين نهد اشارت است به آنكه از خاك آفريده شده است و سر را كه برمي دارد كفايت است به اينكه از زمين برآمده است...و سجده ثانيه تلويح به اين است كه باز به زمين بازگردد و به خاك شود و باز كه سر برمي دارد رمزي است به اين كه بارديگر از خاك برآيد و برانگيخته گردد در روز رستاخيز». [9] «حضرت علي (ع) فرمود: ظاهر سجده، صورت گذاردن بر خاك است از روي اخلاص و خشوع، اما باطن آن دل كندن از همه امور فاني و دل بستن به سراي باقي و رهايي از تكبر و تعصب و تمام وابستگي هاي دنيوي است» [10] .

2 - 6 - رمز و راز رو به قبله بودن : خلاصه اينكه «قبله رمز استقلال، وحدت و همبستگي است» [11] ، «قبله يا خانه خدا (كعبه) شعار و نشانه اي است كه ... داراي بعد و جانب اجتماعي نيز هست با اين وصف كه نشانه و رمز وحدت اين امّت و استقلال آن مي باشد.» [12] .

«امام خميني (رحمت الله عليه) درباره «قبله» از يكي از آگاهان معاصرش در «آداب الصلوة» نقل ميكند: نكته باريكي در واژه قبله هست كه بايد از آن غافل نبود. قبله در اصل لغت عرب اسم عمل ماست، نه اسم خانه (كعبه)، ولي چون اين عمل رو به روي آن خانه انجام مي گيرد، كم كم اسم خود خانه شده است. «قبله» بر وزن «جِلسَه» و «وِجهَه» طرز ايستادن و روبه رو شدن با



[ صفحه 67]



چيزي است كه با حضور ذهن انجام گيرد. مواجهه اي است كه انسان به حال خبردار مي ايستد،كه گويي رژه ميرود و سان مي دهد، نهايت اين كه بايد اين رژه و سان در مورد خانه خدا با همه اعضا و تمام اندام بدن بوده باشد آن هم با حال خبردار و با نظم و احترام و با حضور ذهن كلي. پس قبله به معناي اقبال كردن به چيزي است، اما طوري كه اقبال و رو آوردن به آن همراه با گسستن از غير باشد،كه رنگ پيوستن به آن و گسستن از غير آن، در عمل آشكار باشد.» [13] .

2 - 7 - رمز پيشاني بر مهر گذاشتن : «نماز باعث ارزش گذاشتن و يادآوري نام شهيد و شهادت است زيرا به تربت شهيد (در رأس آن سيدالشهداء) سجده مي كنيم.» [14] .

2 - 8 - رمز و راز تشهد : «تشهد نماز شباهت دارد به زانو زدن خلايق در پيشگاه خداي متعال در روز قيامت.» [15] .

2 - 9 - رمز و راز سلام در نماز : امام صادق (ع) فرمود: معناي سلام در پايان هر نماز، امان است؛ يعني هر كس امر خدا و سنت پيامبرش را با خشوع قلبي در مقابل خدا بجا آوَرَد، از براي دنيا در امان و از عذاب آخرت بركنار است. و «سلام» نامي از نامهاي خداوند تعالي است كه در ميان خلق خود به وديعت نهاده، تا معنا و محتواي آن را در داد و ستدها، امانتداري ها و در روابط با هم و براي تأييد و تصديق همنشيني ها و صحت آميزش



[ صفحه 68]



و معاشرتشان به كار برند. [16] .