انسان براي انجام نماز يك سري فعاليت هاي مختلف جسمي، فكري و رواني خاصي را انجام مي دهد. فعاليت جسمي انسان در نماز همان حركات جسمي، ترتيب و توالي، تقدّم و تأخّر آنها بوده كه عدم توجه به سير اين حركات ابطال نماز را به دنبال دارد. «رسول اكرم(ص) مي فرمايد: ارزشي براي گفته ها و عمل ها و نيت ها نيست، مگر آنكه طبق دستور و سنت انجام گيرد.» [1] البته لازم به بيان است كه اين حركات جسمي و سير آن در اسلام طوري انتخاب نشده تا اختيار و آزادي انسان محو و نابود گردد؛ بلكه در محدوده اي خاص اين اختيار و آزادي به انسان داده شده تا بعضي از حركات جسمي را در صورتي كه مايل باشد انجام دهد. [2]

فعاليت هاي فكري، تفكر، انديشه و تعمق در الفاظ، معاني و درك عقلي نماز است. ميزان فعاليت هاي فكري نمازگزار در نماز متناسب با ميزان علم، اطلاعات، انديشه و قوه عقلي وي مي باشد.

فعاليت هاي رواني همان به ياد معبود و خداي خود بودن و با او صحبت كردن و در محضرش بودن است. «در حال نماز، تن و انديشه و روان، هر سه به كار و فعاليت اند؛ تن، با حركات دست و پا و زبان، با خم شدن، نشستن و به خاك افتادن، و فكر، با انديشيدن در مضامين و الفاظ نماز... و روان: با ياد



[ صفحه 18]



خدا و پرواز در صفاي معنوي و روحاني ...» [3] .