براي قلب و دل انسان دو حالت تصور مي شود، گاهي دل زنده است در يك سرور و شادماني و وجدي به سر مي برد كه از هر جهت زنده است و داراي حيات است، زمان ديگر مرده است و افسرده و ناراحت و بي قرار، براي هر يك از اين دو حالت وظيفه اي معين شده كه صاحب قلب بايد آن وظيفه را انجام دهد چنان كه حضرت صادق عليه السلام در اين روايت بيان مي فرمايد:

قال الصادق عليه السلام: «إن القلب يحيي و يموت فإذا حي فأدبه بالتطوع و إذا مات فاقصره علي الفرائض» [1] .

امام صادق عليه السلام فرمود: كه دل بميرد و زنده شود پس هرگاه زنده بود او را با مستحبات تربيت كنيد، و هرگاه مرد اكتفا به واجبات كنيد.

حضرت امام حسن عسكري عليه السلام همين مطلب را در قالب ديگري پرورش مي دهد.

قال الحسن بن علي العسكري عليه السلام: «إن للقلوب إقبالا و إدبارا، فإذا أقبلت فاحملوها علي النوافل، و إذا أدبرت فاقصروها علي الفرائض» [2] .

همانا براي دلها رو آوردن و اقبالي است و پشت كردن و ادباري، پس هرگاه دلها رو آوردند نافله ها را انجام دهيد و هرگاه پشت كردند واجبات را به جا آوريد، و چيزي را بر آنها تحميل نكنيد.



[ صفحه 79]



پس از آن كه از بيان درربار امام فهميده شد كه قلب هنگام اقبال و ادبارش وظيفه اي دارد، بايد دانسته شود كه بهترين نوافل كه ريا در آنها راه ندارد نافله ي شب است كه در خواندنش نبايد كوتاهي شود اگر چه گاهگاهي باشد؛ زيرا كه از همه ي نوافل افضل و برتر است.

اينك روايات آن را نوشته و در اختيار خوانندگان عزيز قرار مي دهيم، باشد كه راهگشاي به سوي اين عبادت بزرگ شود، كه بهترين توشه راه است.

دو قسم روايت داريم، قسمي در فضيلت و تحريض و ترغيب و ثواب و آداب نماز شب است، قسم ديگر در نكوهش و مزمت ترك آن است.

اينك روايات تحريض و ترغيب و ثواب و فضيلت را بيان مي كنيم: