راويان احاديث و ديگر شيعيان، به جهت مخفي بودن امام معصوم، نماز جمعه را ترك مي كردند. و احتمال اينكه اين ترك به جهت تقيه باشد دفع مي شود به اينكه شيعيان در امور متعددي حق را آشكار بيان مي كردند آن چنان بياني كه منافات با تقيه داشت به نحوي كه در برخي موارد، ائمه معصومين از اين خصلت شيعيان رنج مي بردند. و اگر نماز جمعه واجب عيني بود و اقامه ي آن مشروط به امام يا نايب وي نبود، آشكار نمودن اين حكم سزاوارتر از موارد ديگري بود كه برخلاف تقيه آشكار مي نمودند.

همچنانكه صحيح زراره [1] اشاره بر همين مطلب دارد آنجا كه چنين بيان داشته:

حثنا ابو عبدالله عليه السلام - علي صلاة الجمعة، حتي ظننت انه يريد أن تغدوا عليه، فقلت: نغدوا عليك؟ فقال: لا، انما عنيت عندكم.

زراره گفت: امام صادق عليه السلام ما را به نماز جمعه تشويق و ترغيب فرمود تا اينكه گمان كردن مراد حضرت اين است كه ما به گرد ايشان جمع شده، نماز جمعه را به امامت ايشان اقامه كنيم. پس گفتم: آيا برگرد شما جمع شويم؟ فرمود: خير،



[ صفحه 70]



منظورم همان نماز جمعه اي است كه نزد خودتان برپا مي شود.

روايت ظهور دارد در اينكه ترك نماز جمعه توسط زراره، استمرار داشته؛ همچنين اينكه از تشويق و ترغيب امام بر اقامه جمعه، زراره گمان كرده منظور امام، نماز جمعه اي است كه خود امام اقامه كند و سپس امام جواب مي دهد منظورم همان نماز جمعه اي است كه نزد خودتان اقامه مي شود، اين انتقال ذهن زراره از مبالغه ي در ترغيب به اراده ي جمع شدن در اطراف امام ظاهر است در اينكه اعتبار امام در نماز جمعه امر معلوم و معروف بوده است.

به عبارت ديگر، چون حضور امام در اقامه ي جمعه معلوم و معروف بوده لهذا زراره از مبالغه ي امام در ترغيب به اقامه ي جمعه گمان مي كند منظور امام نماز جمعه اي باشد كه خود امام اقامه كند.