نماز جمعه نزد اماميه، در شرايط همرديف نماز عيد است. و اقامه ي نماز عيد فطر و عيد قربان از مناصب مخصوص ائمه معصومين است كه خلفا و حاكمان ظالم به تبع غصب مقام خلافت و امامت، اقامه ي نماز عيد را متصدي شده اند. بنابراين نماز جمعه هم - كه همرديف نماز عيد است - از مناصب مخصوص به ائمه معصومين است.

شاهد بر اينكه امامت نماز عيدين از مناصب مخصوص به ائمه است، روايت شيخ صدوق به اسناد از عبدالله بن سنان از امام محمد باقر عليه السلام است كه فرمود: [1] .

انه قال: يا عبدالله ما من عيد للمسلمين، اضحي و لا فطر، الا و يجدد لآل محمد فيه حزن. قال قلت: و لم؟ قال: لانهم يرون حقهم في يد غيرهم.

امام باقر عليه السلام فرمود: اي عبدالله، هيچ عيد قربان و عيد فطري براي مسلمين نيست مگر آنكه حزن و اندوه آل محمد در آن تازه گردد. گفتم: چرا چنين است؟ فرمود زيرا حق خودشان را در دست ديگران مي بينيد. [2] .

نماز جمعه اگرچه موضوعاً عيد نيست اما حكم نماز عيد را دارد.

حلبي از امام جعفر صادق عليه السلام سؤال كرد از عيد فطر و قربان زماني كه با جمعه جمع شوند. امام صادق عليه السلام فرمود: در زمان امام علي عليه السلام عيد و جمعه با هم



[ صفحه 64]



جمع شدند و امام فرمود:

من شاء ان يأتي الي الجمعة فليأت و من قعد فلا يضره.

هر كس بخواهد به نماز جمعه برود و هر كس بنشيند ضرري ندارد.

و امام علي عليه السلام دو خطبه خواند و خطبه هاي عيد و جمعه را در آن دو خطبه جمع نمود. [3] .

همچنين امام صادق عليه السلام در خبر سلمه فرمود: «دو عيد در زمان اميرالمؤمنين علي عليه السلام جمع شد. امام خطبه خواند و فرمود:

هذا يوم اجتمع فيه عيدان، فمن أحب أن يجمع منا فليفعل، فمن لم يفعل فان له رخصة، يعني من كان متنحياً.

در اين روز دو عيد جمع شده، پس كسي كه دوست دارد با ما جمعه گزارد چنين كند و كسي كه چنين نكند رخصت و اذن دارد يعني كسي كه برود (و جمعه نگذارد اذن دارد). [4] .

روايات فوق هم دلالت دارد بر اينكه اجتماع جمعه و عيد و اقامه ي نماز در آن از حقوق امام معصوم است. و هم در اينكه در موارد جمع شدن جمعه و عيد، اذن در اينكه مسلمين كدام نماز را انجام دهند به امام معصوم نسبت داده شده است.

و در علل فضل بن شاذان از امام رضا عليه السلام علت دو ركعت بودن نماز جمعه چنين نقل شده كه جمعه عيد است و نماز عيد دو ركعت است. [5] .

اين روايات دلالت دارند بر مساوي بودن نماز جمعه با نماز عيد در اينكه از مناصب خاص امام معصوم است.

همچنين روايات ديگري دلالت دارند بر اينكه نماز جمعه همانند قضاوت و اجراي حدود از مناصب امامت است. مانند آنچه در دعائم الاسلام آمده:



[ صفحه 65]



روينا عن علي عليه السلام انه قال: لا يصلح الحكم و لا الحدود و لا الجمعة الا للامام أو من يقيمه الامام.

از امام علي عليه السلام روايت شده كه فرمود: حكم قضا و اجراي حدود و نماز جمعه صلاحيت ندارد (اقامه ي آن) مگر براي امام يا منصوب ايشان. [6] .

و حديث نبوي مشهور:

اربع للولاة: الفي ء و الحدود و الصدقات و الجمعة.

چهار چيز مخصوص واليان است، غنيمت و اجراي حدود و صدقات و اقامه ي نماز جمعه. [7] .