گفتن تكبير به معناي ورود در حريم معنوي نماز است و با تعظيم و تكبير در شروع نماز خداوند او را تكريم و تعظيم نمايد و او را نزد بندگان ديگرش بزرگ بدارد چون او با بيان الله اكبر نه تنها خالق خويش را بزرگتر دانسته بلكه از او نفي شرك نموده است. و اين مضمون كلام گوهربار امام حسن عسكري عليه السلام است كه فرمودند: «هنگامي كه نمازگزار دو دستش را جهت گفتن الله اكبر بالا برد و ثناي خدا گويد خداي تعالي به ملائكه خود چنين فرمايد: اي عبادت كنندگان من آيا نمي بينيد بنده ام را كه چگونه مرا بزرگ و عظيم شمرد و از شريك و تشبيه و نظير پاك دانست و دستش را بلند كرد و دوري جست از گفته هاي دشمنان من كه براي من شريك قائلند



[ صفحه 117]



شما را شاهد مي گيرم به درستي كه به زودي من او را در دار جلالم بزرگ و عظيم خواهم كرد و پاك مي گردانم او را در پاكيزگي دار كرامتم و او را از گناهان پاك مي سازم و از عذاب جهنم و آتش آن او را حفظ مي كنم» [1] .

و شايد سر بالا بردن دستان به هنگام تكبير (الله اكبر) نفي همه امور دنيوي و قدرتهاي پوشالي و يا نفي همه اوصاف مادي از او است. چنانچه از علي عليه السلام منقول است كه فرمودند: وجه ديگر «الله اكبر» اين است كه كيفيت و چگونگي را از او نفي مي كند گويي اذان گوينده مي گويد: خداوند والاتر از آن است كه وصف كنندگان صفت او را ادراك كنند» [2] .

گفته مي شود همين كه وقتي بنده اي تكبيرة الاحرام نماز را بگويد خداوند به او توجه كند و فرشته اي را مأمور كند كه ثواب همه اجزاي نماز را به دست او سپارد و او را نزد خود عزيز دارد و مشمول عزت خود گرداند و در قلب او اثر كبريائي خويش را نمايان سازد اگر ذكر تكبير او از روي صدق و صفا باشد.

ولي اگر در قلب او چيزي باشد كه از حقيقت معناي تكبير بازش دارد خداوند او را از حلاوت و شيريني ياد خود محرومش سازد و از قرب به خود و شادماني مناجات محجوب سازد. امام صادق عليه السلام را در اين باره كلام زيبائي است كه فرموده ايشان چنين است: «پس به هنگام نماز دل خود را بيازماي اگر شيريني نماز را و در عمق جان، سرور و بهجت آن را



[ صفحه 118]



مي يابي و دلت از راز و نياز با او شادمان است و از گفتگو با او لذت مي برد بدان كه خداوند، تو را در تكبيري كه بر زبان رانده اي تصديق فرموده است وگرنه بدان فقدان لذت مناجات و محروميت از شيريني عبادت دليل بر اين است كه خداوند تو را در گفتن تكبيرات دروغگو دانسته و از درگاه خود رانده است» [3] .

و اينكه چرا گفتن هفت تكبير در ابتداي نماز داراي ثواب و فضيلت است هشام بن حكم گويد از امام موسي كاظم عليه السلام پرسيدم امام در پاسخ فرمودند: «اي هشام خدا آسمانها را هفت، زمين را هفت و حجابها را هفتگانه آفريد پس چون پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم را به معراج برد و قرب او به پروردگارش به اندازه ي فاصله دو كمان يا نزديكتر شد يك حجاب از حجابهايش برداشته شد پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم تكبير گفت و آغاز نمود به گفتن كلمات افتتاحيه ي نماز، پس چون حجاب دوم برايش برداشته شد تكبير گفت و به همين منوال گذشت تا به هفت حجاب رسيد پس آن جناب هفت تكبير گفت بدين علت براي افتتاح نماز هفت تكبير گفته مي شود» [4] .