حق تعالي خطاب فرمود به حضرت رسالت پناه صلي الله عليه وآله: (فَإذا فَرَغْتَ فَانْصَبْ وَ إلي رَبِّكَ فَارْغَبْ). [1] .

حضرت امام جعفر صادق عليه السلام فرمود كه: يعني چون فارغ شوي از نماز، خود را به تَعَب انداز در دعا، و به سوي پروردگارِ خود رغبت كن، و حاجات خود را از او طلب كن [2] .، و اميد خود را از غير او قطع كن [3] [4] .

و از امام محمّد باقر عليه السلام مرويست كه: يعني بعد از سلامِ نماز، حاجات آخرت و دنياي خود را از خدا طلب كن، و بعد از دعا سؤال كن كه خدا از تو قبول كند. [5] .

و از حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام منقولست كه: هر كه از شما فارغ گردد از نماز پس بايد دستهاي خود را بلند كند به سوي آسمان، و خود را به تَعَب افكند در دعا. [6] .

و از حضرت رسالت پناه صلي الله عليه وآله منقولست كه حق تعالي مي فرمايد كه: اي فرزندِ آدم!



[ صفحه 46]



ياد كن مرا بعد از نماز بامداد يك ساعت و بعد از عصر يك ساعت، تا من كارهاي تو را بسازم، و غمِ هر چيز را از تو بردارم. [7] .

و از حضرت صادق عليه السلام منقولست كه: حق تعالي نمازها را در بهترين ساعتها بر شما واجب گردانيده است؛ پس بر شما باد به دعا كردن بعد از نمازها. [8] .

و از حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام مروي است كه: تعقيب بعد از نمازِ بامداد و نمازِ عصر، روزي را زياد مي گرداند. [9] .

و از حضرت امام رضا عليه السلام منقولست كه حضرت رسول صلي الله عليه وآله فرمود كه: بعد از هر نماز واجب، بنده را نزد خدا دعاي مستجابي هست. [10] .

و از حضرت صادق عليه السلام منقولست كه: سه وقت است كه در آنها دعا مستجابست: بعد از هر نماز واجب، و نزدِ آمدن باران، و در هنگام ظاهر شدن معجزه پيغمبري يا امامي. [11] .

و در احاديث معتبره منقولست كه: هر كه بعد از نماز، انتظارِ نمازِ ديگر برد در مسجد، و تعقيب خوانَد مهمان خداست، و بر خدا لازم است كه گرامي دارد مهمان خود را. [12] .



[ صفحه 47]



و از حضرت صادق عليه السلام مرويست كه: چون بنده از نماز فارغ شود، و زود پي كارِ خود رود، حق تعالي مي فرمايد كه: مگر اين بنده نمي داند كه برآوردن حاجتها به دست قدرت منست. [13] .

و در حديث معتبر ديگر از حضرت رسالت صلي الله عليه وآله روايت كرده است كه: هر كه در جايِ نمازِ خود بنشيند به نحوي كه در نماز نشسته بود و مشغول ياد خدا باشد، خدا ملكي را بر او موكّل مي گرداند كه او را ندا مي كند كه زياده گردان شرف خود را، تا نشسته اي براي تو حسنات نوشته مي شود، و گناهان از نامه عمل تو محو مي شود، و درجات تو در بهشت بلند مي شود. [14] .

و از حضرت صادق عليه السلام مرويست كه: دعا در چهار ساعت مستجاب است: در نماز وتر، و بعد از نماز صبح، و بعد از نماز ظهر، و بعد از نماز شام. [15] .

و از حضرت امام محمّد باقر عليه السلام منقولست كه: دعا بعد از نماز واجب بهتر است از نماز نافله. [16] .

مؤلف گويد كه: شايد مراد، غيرِ نافله شبانه روز باشد.

و به سند صحيح از امام محمّد باقر عليه السلام مرويست كه: پيوسته مؤمن در نماز است،



[ صفحه 48]



و ثوابِ نماز دارد، مادام كه به ذكرِ حق تعالي مشغول است؛ خواه ايستاده، و خواه نشسته، و خواه بر پهلو خوابيده. [17] .

و از حضرت رسول صلي الله عليه وآله منقولست كه: هر گاه بنده از نماز فارغ شود و از خداوند خود حاجتي سوال نكند، حق تعالي با ملائكه مي گويد كه نظر كنيد به سوي اين بنده من كه فريضه مرا ادا كرد، و حاجت خود را از من سؤال نكرد، گويا او بي نياز است از من، بگيريد نمازِ او را، و بزنيد بر روي او. [18] .

و در حديث معتبر از حضرت امام محمّد باقر عليه السلام منقولست كه: دعا بعد از نمازِ واجب بهتر است از دعا بعد از نمازِ سنّت، به قدرِ فضيلتِ نماز واجب بر نمازِ سنّت. [19] .

و امّا حقيقت تعقيب؛ ظاهرش آنست كه قرآن و دعا و ذكر كه متّصل به نماز واقع شود، عرفاً داخل تعقيب باشد، وليكن افضل آنست كه با وضو باشد، و نشسته باشد رو به قبله، و بهتر آنست كه بر هيئتِ تشهّد نشسته باشد، و سخن نگويد در اثناي تعقيب، خصوصاً در تعقيبِ نماز شام.

و بعضي گفته اند كه: بهتر آنست كه جميع شرايط نماز را در تعقيب رعايت كند؛ و ظاهر آنست كه بر هر حالي كه بعد از نماز مشغول قرآن و دعا و ذكر باشد ثواب تعقيب في الجمله داشته باشد، اگر چه در راه رفتن باشد.

و در روايتي وارد شده كه: تا وضو داري ثواب تعقيب داري. [20] .



[ صفحه 49]