پس از اينكه نمازگزار با بيان قرائت و مفاهيم عاليه ي آن آمادگي بزرگداشت پروردگار و تعظيم ظاهري در مقابل او را پيدا كرد، با گفتن تكبيري كه معناي آن گذشت به ركوع مي رود.

در ثواب ركوع گفته اند:

عن سعيد بن جناح قال: كنت عند أبي جعفر عليه السلام في منزله بالمدينة، فقال مبتدأ: من أتم ركوعه، لم تدخله وحشة في قبره [1] .

سعيد بن جناح گفت: در نزد امام باقر عليه السلام در منزلشان در مدينه بودم كه امام ابتداءً شروع به صحبت كرد و فرمود: كسي كه ركوعش را به بهترين وجه برگزار كند، وحشت در قبر او وارد نمي شود (كنايه از اينكه در قبر و عالم برزخ عذاب نمي شود).

در ركوع مستحب است كه گردن ركوع كننده كشيده باشد. معناي اين كشيدن گردن در ركوع چنين بازگو شده است:

سأل رجل أميرالمؤمنين عليه السلام فقال: يا ابن عم خير خلق الله عزوجل! ما معني مد عنقك في الركوع؟ فقال: تأويله: آمنت بالله ولو ضربت عنقي. [2] .

مردي اميرالمؤمنين علي عليه السلام را مخاطب قرار داد و پرسيد: اي پسرعموي بهترين خلق خدا! معناي كشيدن گردن در ركوع چيست؟ امام عليه السلام فرمودند: تأويلش اين است كه به خدا ايمان



[ صفحه 92]



آوردم حتي اگر گردن من زده شود.

يكي از أذكار معروف ركوع، گفتن سه بار متوالي «سبحان الله» است. در معناي آن وارد شده است:

سأل رجل عمر بن الخطاب فقال:... ما تفسير «سبحان الله»؟ قال: ان في هذا الحائط رجلاً كان اذا سئل أنبأ و اذا سكت ابتدأ. فدخل الرجل فاذا هو علي بن أبي طالب عليه السلام. فقال: يا أباالحسن! ما تفسير «سبحان الله»؟ قال: هو تعظيم جلال الله عزوجل و تنزيهه عما قال فيه كل مشرك. فاذا قاله العبد، صلي عليه كل ملك. [3] .

مردي از عمر پرسيد: معناي «سبحان الله» چيست؟ عمر به اتاقي اشاره كرد و گفت: در اين چهارديواري كسي است كه اگر از او بپرسي پاسخ مي دهد و اگر ساكت شوي او آغاز مي كند. مرد داخل اتاق شد و أميرالمؤمنين علي عليه السلام را در آنجا يافت و پرسيد: اي ابوالحسن! تفسير «سبحان الله» چيست؟ امام فرمودند: آن بزرگداشت خداوند بزرگ و تنزيه اوست از آنچه مشركان درباره اش مي گويند؛ و هنگامي كه بنده ي خدا «سبحان الله» مي گويد، هر فرشته اي بر او درود مي فرستد.

بعد از گفتن ذكر ركوع، نمازگزار از ركوع سرمي دارد و مي گويد:

سمع الله لمن حمده

خدا سخن و كلام كسي كه او را حمد گفت شنيد.

و گفته اند: ان الله يقول علي لسان عبده: سمع الله لمن حمده. [4] .

خداوند بر زبان بنده اش مي گويد: خدا كلام كسي كه در ركوع او را حمد كرد شنيد و پذيرفت. [5] .

اين كلام مي تواند يادآوري باشد براي نمازگزار كه بيش از پيش به امر نماز حضور قلب پيدا كند؛ زيرا با بيان اين كلام به ياد مي آورد كه تمام كلام او را خدا مي شنود؛ از اين رو دقت بيشتري بر اين امر مبذول مي دارد.



[ صفحه 93]