«نعبد» از مصدر «عبادة» است و عبادت اطاعت محض است بدون هيچ گونه عصيان و سركشي.

«اياك نعبد» در اصل «نعبدك» بود. چون مي خواستند افاده ي حصر بكند، ضمير خطاب را بر فعل مقدم داشتند؛ از اين رو شد: (اياك نعبد)؛ يعني: فقط تو را عبادت مي كنيم و گوش در طاعت تو داريم؛ و بدين جهت گفته اند عبادت منحصراً بايد براي خدا صورت بگيرد.

نكته ي ديگري كه در ذيل اين آيه قابل توجه است صيغه ي متكلم مع الغير (ما) است. اين امر نشانه ي روح جمعي اسلام است، علي قولي كه در اين امر گفته اند.

صاحب الميزان مي فرمايد: «چون براي عبادت قيد و شرطي قرار نداده است و آن را مطلق ذكر كرده، در نتيجه معنايش اين مي شود كه ما به غير از بندگي تو نشاني نداريم. پس تو (خدا) غير از پرستيده شدن شأني نداري و من غير از پرسيدنت كاري ندارم». [1] .



[ صفحه 76]



«اياك نستعين»: استعانت به معناي طلب ياري كردن است. براساس همان قاعده ي ادبي فوق كه در اين آيه نيز جاري است، مفهوم آيه مي شود: خدايا! فقط از تو كمك مي جوييم؛ و چون مطلق ذكر شده است، يعني در هر امري و براي هر فعلي از تو مدد و ياري مي جوييم. در هر امري فقط از تو كمك مي گيريم و غير از تو را وسايلي مي دانيم كه تو قرار داده اي و به امر و فرمانت مشغول كارند اگر تو امر نكني هيچ وسيله اي به هيچ كاري نمي آيد و از عهده ي آن هيچ فعلي ساخته نيست؛ زيرا: لامؤثر في الوجود الا الله.