1- در روايتي كه مورد اعتماد است آمده كه: رحمن به همه خلق، و رحيم به مؤمنين به خصوص. [1] .

2- رحيم كه بر وزن فعيل است دلالت بر رحمت لاينقطع و دائم حق مي كند، رحمن دلالت بر رحمت واسعه پروردگار دارد و شامل همه موجودات است ولي بالاخره در اين عالم يك سلسله از موجودات پس از هستي معدوم مي شوند و فاني مي گردند، ولي رحيم نوعي از رحمت است كه جاودانگي دارد و تنها شامل آن بندگاني است كه از طريق ايمان و عمل صالح خود را در مسير نسيم رحمت خاصه حق قرار داده اند. [2] .

3- كلمه ي (رحمن) صيغه ي مبالغه است كه بر كثرت و بسياري دلالت مي كند و كلمه ي (رحيم) بر وزن فعيل صفت مشبهه است كه ثبات و بقاء و دوام را مي رساند، پس خداي رحمن معنايش خداي كثيرالرحمه و معناي رحيم خداي دائم الرحمه است.

به همين جهت مناسب با كلمه ي رحمت اين است كه دلالت كند بر رحمت كثيري كه شامل حال عموم موجودات و انسانها از مؤمنين و كافر مي شود... مناسب تر آن است كه كلمه رحيم بر نعمت دائمي و رحمت ثابت و باقي او دلالت



[ صفحه 45]



كند، رحمتي كه تنها به مؤمنين افاضه مي كند و در عالمي افاضه مي كند كه فناناپذير است و آن، عالم آخرت است همچنانكه خداي تعالي فرمود: «وَ كانَ بِالْمُومنينَ رَحيما». (احزاب 43) خداوند همواره به خصوص مؤمنين رحيم بوده است. [3] .

4- رحمن، رحيم: بخشاينده. [4] .

براي فهم و اطلاع از مراتب حمد و اخلاص و ساير سور قرآني بهتر است به تفاسير مراجعه شود و توفيق درك مراتبش را از خداوند طلب كرد.