نماز، عظمت روح و نياز واقعي انسان است. توفيقي است از سوي معبود براي هر فرد كه در همه شرايط اعم از آسايش و رفاه، و سختي و گرفتاري بدان پرداخته و در هيچ زمان و مكاني از اين برترين عبادت غافل نگردد. براي ذكر اهميت نماز همين نكته كافي است كه پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمودند: «بين العبد و بين الكفر ترك الصلوة» فاصله كفر و بندگي ترك نماز است [1] .

و همچنين امام صادق (عليه السلام) فرمودند «ان تارك الصلوة كافر»؛ همانا ترك كننده نماز واجب، كافر است. [2] .

با توجه به اهميت نماز و نقش آن در انسان سازي وظيفه ي مؤسسات تربيتي است كه دلايل عدم گرايش به نماز را مورد بررسي قرار داده و در كاهش و زدودن آن از صحنه اجتماع كوشا باشند.

سعي اين پژوهش نيز در همين زمينه بوده است. از اين رو با بررسي و تحليل يافته هاي اين تحقيق بر مبناي آن چه گذشت مي توان دو بعد زير را مطرح نمود.

الف: عوامل تأثيرگذار به صورت منفي در انجام فرائض ديني و بويژه نماز: تأثيرپذيري از گروه، سستي عقايد، خانواده، جامعه



[ صفحه 388]



ب: عوامل تأثيرگذار به صورت مثبت: خانواده، دوستان، معلمين و اساتيد

الف: عوامل تأثير گذار بر عدم گرايش دانشجويان به نماز برحسب اولويت عبارتست از:

1- تأثيرپذيري از گروه با 32/4 درصد

2- سستي اعتقادات با 29/4 درصد

3- مسايل مربوط به خانواده با 25 درصد، شامل تأثيرات منفي خانواده هاي مشكل دار آشفته و از هم گسسته مي شود كه با ايجاد گرايش منفي در همه زمينه ها و به ويژه مسايل اخلاقي و ديني وضعيت رواني فرزندان خود را متزلزل مي كنند.

4- مسايل مربوط به جامعه با 11/8 درصد كه بيشتر به دليل تعارض ساختي و عدم هماهنگي سيستمهاي تربيتي با همديگر ايجاد مشكل مي كند.

ب: عواملي كه بيشترين تأثير را در زمينه گرايش و ايجاد انگيزه در دانشجويان داشته است:

1- خانواده؛ شامل خانواده هاي آزادانديش و پويا بوده كه با ايجاد گرايش مثبت، زمينه را براي ارتباط و همدلي بيشتر با فرزندان فراهم مي سازند و الگوهاي مناسبي را ارائه مي دهند. لازم به ذكر است كه براي تكميل پژوهش در اين مورد مشاوره هاي موردي را مكمل قرار داده، به نمونه اي اشاره مي شود.

در مشاوره موردي با دانشجوياني برخورد شده كه در خانواده هاي معتقد و كاملا مذهبي بوده اند ولي چون والدين رعايت آزادانديشي و اجراي صحيح روابط اجتماعي را از ديد اسلام نداشته و فرزندان در نظر و عمل آنها دوگانگي، مشاهده كرده اند، از اين رو نسبت به آنها متنفر شده، سپس مسأله را در مورد ايده و عقايد آنها نيز تعميم داده اند و بدين وسيله حالت گريز و فرار نسبت به عقايد خانواده پيدا كرده اند. با توجه به اين نكته مشاهده مي گردد كه نقش والدين با در نظر گرفتن عملكرد و رفتارشان در گرايش مثبت يا منفي در زمينه ي مسايل مذهبي تا چه اندازه مي تواند مهم تلقي شود.



[ صفحه 389]



2- دوستان: گروهي كه در دوره ي دبيرستان و به ويژه دانشگاه نقش الگويي كامل را براي جوان عهده دار هستند. بايد زمينه را به منظور انتخاب مطلوب آنها فراهم ساخت.

3- مربيان و استادان كه رفتار و عملكردشان هميشه براي متعلمين و دانشجويان نقش الگويي داشته و خواهد داشت.