با توجه به اطلاعات به دست آمده مي توان پي برد كه خوشبختانه بيماران شكايت چنداني از مكان و وسايل نماز خواندن نداشتند كه اين مي تواند حاكي از مؤثر بودن تمهيدات به عمل آمده در جهت اجراي فرايض مذهبي در محيط بيمارستان نظير نمازخانه، جهت قبله، سنگ تيمم، مهر و... باشد.

بيشترين فراواني در دفعات بستري شدن (40 درصد) مربوط به بيماراني است كه براي اولين بار در بيمارستان بستري شده اند. اين وضعيت، ضرورت تأكيد بر راهنمايي و آموزش پيرامون چگونگي انجام فريضه نماز به هنگام بستري بودن را مي افزايد، چرا كه گذر از شرايط جديد در هر زمينه اي مستلزم مساعدت سايرين است و قطعا ارتقاء آگاهي بيماران بويژه از سوي پرستاران مي تواند به كاهش تعداد بيماراني كه نماز نمي خوانند، مؤثر باشد. وجود تقيد قابل توجه در اداي فريضه نماز قبل از بستري شدن (92 درصد موارد) و كاهش قابل ملاحظه اين ميزان به 5 / 38درصد موارد حاكي از تأثير بسزاي بيماري و محيط در عدم اجراي فريضه نماز است كه بر اساس اظهار بيماران، علت اصلي عدم انجام فريضه نماز، ناتواني جسمي عنوان شده است (61 درصد) در صورتي كه بر طبق نظر فقها مندرج در رساله هاي عمليه، بيمار تحت هر شرايطي مي تواند با تغيير در روش اداي نماز آن را اقامه نمايد و توانايي فرد به هر ميزان كه كاسته شده باشد، باعث سلب وظيفه نمي شود. فقط شكل ظاهري عبادت تغيير مي كند مثلا نشسته، خوابيده و... [1] .

يافته ي قابل تعمق ديگر، ميزان آگاهي از وظيفه شرعي در قبال انجام نماز است؛ بطوري كه يا به ندانستن وظيفه اذعان داشتند (7 درصد) و يا اطلاعات نادرست داشتند (46 درصد تصميم داشتند نمازشان را پس از ترخيص قضا نمايند). حتي از بين افرادي كه وظيفه خود را مي دانستند (44 درصد) تنها 5 / 38 درصد بطور مرتب نماز مي خواندند كه البته ممكن است محدوديت هاي ديگري باعث نامرتب خواندن يا نخواندن نماز شود.

بر اساس نتايج به دست آمده به مديران خدمات پرستاري و سرپرستاري بخش هاي مراكز پزشكي لزوم توجه و دقت بيشتر در راهنمايي بيماران تأكيد مي گردد و همچنين رؤسا و مديران بيمارستان ها مي توانند بر اساس نتايج مطالعه ي حاضر تدابير لازم را در اين خصوص بينديشند.



[ صفحه 372]



آموزش به پرستاران در جهت به حداقل رساندن محدوديت هاي جسماني ناشي از روش هاي مراقبتي درماني و همچنين تكثير جزوات راهنما براي بيماران به منظور اطلاع رساني در خصوص چگونگي انجام فريضه نماز در شرايط مختلف بيماري، پيشنهادات اصلي پژوهشگران را شامل مي شود.



[ صفحه 373]