قال علي (عليه السلام):

«الله الله في الصلوة فانها عمود دينكم.»

سخن گفتن درباره ي نماز كه دريچه ي عروج به عالم قدس و معنويت است در توان هر كسي نيست. شايسته تر آن است كه بيان حقيقت اين نشانه ي بزرگ الهي و ستون دين مبين اسلام را به زبان و بيان و اصلان اين طريق، واگذاريم.

در اين نوشتار برآنيم كه ديدگاه و روش حضرت امام خميني (ره)، اين نمازگزار حقيقي را درباره ي نماز از گفتار و كردار او بيان كنيم. با نگاهي به آثار مكتوب حضرت امام (ره) و مشاهده ي عيني شاهدان احوال ايشان، مي توان گفت كه در ديدگاه ايشان، نماز در ميان عبادات به مثابه «اسم اعظم و بلكه خود اسم اعظم است» [1] در ميان ديگر اسماء الهي.

افزون بر آن، ديدگاه حضرت امام (ره) نسبت به نماز در حقيقت، حكايت مسافر و طريق سفر است. در اين ميان، مهمترين مسأله، بيان نماز و تفسير آن بر اساس سفر معراج پيامبر اسلام (تطبيق دادن جريان سفر نماز با سفر معراج) است. بنابراين، ديدگاه امام (ره) به نماز، ديدگاهي عرفاني است؛ به گونه اي كه مراحل اسفار اربعه ي عرفاني و احوال سالك و مسافر طريق وصل حق را در طول حيات و سلوك وي در يك ركعت نماز واقعي بيان مي كند. خلاصه آن كه نماز مؤمن، خود، معراج و سفري واقعي است كه حالت ها و مراتب و مقامات خاص خود را دارد. سالكان اين طريق نيز به تناسب



[ صفحه 352]



حال و مقام خويش، از حقيقت اين سفر آگاه مي شوند. از نظر امام (ره) توحيد به معناي واقعي آن- كه مقصد اصلي دعوت پيامبران است- در نماز محقق مي شود.

در اين گفتار، ديدگاه امام خميني (ره) در چند عنوان آمده است.