آنچه احساس مي شود بايد ذكر شود، تاريخچه اي از نماز خوف است كه نماز ظهر عاشورا امتداد و نقطه اوج آن است.

خواندن نماز در بحبوحه ي جنگ بي ترديد امري شگفت و بسيار قابل توجه است. اما اين نكته كه



[ صفحه 343]



نخستين بار اين امر از كجا و چگونه آغاز شده است، همچنين شرح استمرار آن بسيار ضروري است. زيرا نكات تازه اي را بر ما آشكار مي سازد كه مهمترين نكته آن، يافتن ريشه ها و شناخت زمينه هايي است كه نماز ظهر عاشورا نسبت به آن داراي ارتباطي مستقيم و معني دار است.

در تفسير نمونه آمده است: «هنگامي كه پيامبر (عليه السلام) با عده اي از مسلمانان به عزم مكه وارد سرزمين حديبيه شدند و اين خبر به گوش قريش رسيد، خالد بن وليد به سرپرستي يك گروه دويست نفري براي جلوگيري از پيشروي مسلمانان به سوي مكه، در كوه هاي نزديك مكه مستقر شد، هنگام ظهر بلال حبشي اذان گفت و پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) نماز ظهر را به جماعت برگزار كردند.

خالد بن وليد از مشاهده اين صحنه در فكر فرو رفت و به افراد خود گفت: موقع نماز عصر كه در نظر آنها بسيار پرارزش و حتي از نور چشمان خود، آن را گرامي تر مي دارند، بايد از فرصت استفاده كرد و با يك حمله برق آسا، كار مسلمانان را در حال نماز يكسره كرد.

در اين هنگام آيه 102 سوره مباركه نساء نازل شد و دستور نماز خوف را كه از هر حمله ي غافلگيرانه اي جلوگيري مي كند به مسلمانان داد و اين خود يكي از اعجاز قرآن كريم است كه قبل از اقدام دشمن، نقشه هاي آنها را نقش بر آب مي كرد. گفته مي شود خالد بن وليد با مشاهده ي اين صحنه ايمان آورد و مسلمان شد.» [1] .

در آيه 102 سوره مباركه نساء آمده است: «و اذا كنت فيهم فأقمت لهم الصلوة طائفة منهم معك وليأخذوا أسلحتهم...»

يعني: «و هنگامي كه در ميان آنها باشي و (در ميدان جنگ) براي آنها نماز را برپا كني، بايد دسته اي از آنها با تو (به نماز) برخيزند و سلاح هايشان را با خود برگيرند؛ و هنگامي كه سجده كردند (و نماز را به پايان رساندند)، بايد به پشت سر شما (به ميدان نبرد) بروند و آن دسته ديگر كه نماز نخوانده اند (و مشغول پيكار بوده اند) بيايند و با تو نماز بخوانند؛ آنها بايد وسايل دفاعي و سلاح هايشان را (در حال نماز) با خود حمل كنند؛ (زيرا) كافران آرزو دارند كه شما از سلاح ها و متاع هاي خود غافل شويد و يكباره بر شما هجوم آورند. و اگر از باران ناراحتيد و يا بيمار (و مجروح) هستيد، مانعي ندارد كه سلاح هاي خود را بر زمين بگذاريد؛ اما وسايل دفاعي را با خود برداريد.



[ صفحه 344]



خداوند عذاب خواركننده اي براي كافران فراهم ساخته است.»

گفتني است كه در شأن نزول اين آيه غالب مفسران اتفاق نظر دارند. لذا مبناي نماز خوف را مي توان از اين تاريخ به شمار آورد. و اما دستور خواندن نماز خوف به اين شرح است كه نمازهاي چهار ركعتي به دو ركعت تبديل مي شوند، نمازگزاران در ميدان نبرد به دو گروه تقسيم مي شوند. گروه اول يك ركعت را با امام مي خوانند و امام پس از اتمام يك ركعت اول، توقف مي كند تا آن گروه، ركعت دوم را به تنهايي بخوانند و به جبهه جنگ بازگردند. سپس گروه دوم جاي آنها را مي گيرند و يك ركعت از نماز خود را با امام و ركعت دوم را فرادي مي خوانند. [2] .

حضرت اميرالمؤمنين امام علي (عليه السلام) نيز نسبت به نماز بسيار علاقه و تأكيد داشتند و در هنگامه نبرد نيز نماز را از ياد نمي بردند. در اين باره آمده است كه در بحبوحه جنگ صفين، آنگاه كه ابن عباس متوجه شد كه امام علي (عليه السلام) مراقب و منتظر وقت نماز است، سؤال نمود كه اي اميرالمؤمنين (عليه السلام) مثل اينكه نگران مطلبي هستيد؟ حضرت پاسخ داد: «آري مراقب زوال شمس و داخل شدن وقت نماز ظهر مي باشم.» ابن عباس گفت: «ما در اين موقع حساس نمي توانيم دست از جنگ برداريم و مشغول نماز شويم» اميرمؤمنان (عليه السلام) پاسخ فرمود: «انما قاتلنا هم علي الصلوة»

يعني: «ما براي نماز با آنان مي جنگيم.» [3] .

امام حسين (عليه السلام) پرورش يافته دامان چنين پدري است كه حتي در «ليلة الهرير» آنجا كه توطئه ها و دسيسه ها او را از هر طرف در ميان گرفته است، از نماز به عنوان هدف عالي خود ياد مي كند.

حسين بن علي (عليه السلام) سبط رسول (صلي الله عليه و آله و سلم) خداست كه حتي در كوران مبارزه با مشركان و كافران ملعون قريش، دست از نماز نمي شويد.

درسي كه امام حسين (عليه السلام) در روز عاشورا به همه پيكارگران راه حق مي دهد؛ در واقع ادامه همان درسي است كه جد او و پدرش نسبت به آن اهتمام ورزيده اند.

اين درس بزرگ، درسي است كه ريشه در قرآن كريم دارد(كه از جانب خدا نازل شده است)



[ صفحه 345]