در فروع دين پس از مسئله ولايت، مهمترين عبادات، نماز است چنانچه در كتاب شريف كافي است كه معاوية بن وهب مي گويد: از امام صادق (عليه السلام) پرسيدم از برترين چيزي كه بندگان بوسيله آن به پيشگاه پروردگارشان نزديك مي شوند و از محبوبترين كار در نزد خدا چيست؟ حضرت فرمودند: پس از شناسايي خدا چيزي را برتر از همين نماز سراغ ندارم و آن آخرين وصيت پيامبران است [1] .

در روايات صحيح از امام محمدباقر (عليه السلام) آمده است: كه اسلام بر پنج پايه بنا نهاده شده است.



[ صفحه 317]



نماز و زكات، حج، روزه و ولايت. زرارة بن اعين از شاگردان برجسته امام محمدباقر (عليه السلام) و امام صادق (عليه السلام) كه راوي حديث است سؤال مي كند از اين پنج مورد كداميك مهمتر است و امام مي فرمايد: ولايت مقدم است. اگر والي و حكومت اسلامي داشتيد همه چيز داريد. زرارة بن اعين مجددا مي پرسد: ولايت چيست؟ فرمودند: «الصلوة».

در خطبه ي 108 نهج البلاغه آمده است: بهترين چيزي كه مردم با آن به توسط به خدا راه جسته اند و راه يافته اند، ايمان به خدا و رسول است كه پايه اعتقادي است و جهاد در راه خدا كه جهاد قله دين است. قله والايي و برتري اسلام است.

نماز «فانها الملة» نماز شريعت است، نماز دين است، پس در تعبير خدا، ايمان و در تعبير پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) عمود و در تعبير امام علي (عليه السلام) ملت است در نتيجه نماز، ايمان و شريعت و عمود دين است.

مروري در زندگي انبياء نشان مي دهد كه در نظر آنها نماز مقدم بر همه چيز است، در سوره ابراهيم آيه 40 و 37 مي خوانيم: زن و فرزندم را در كنار كعبه رها كردم در آن مكان كه چيزي نبود. من يك زن و يك فرزند كم سن و سال و كوچك را كنار كعبه رها كردم براي اينكه اقامه نماز كنند.

و نيز آمده است [2] : پروردگارا مرا «خليل خودت» و نسل مرا نمازگزار قرار ده و در مورد حضرت موسي (عليه السلام) هم در قرآن ذكر شده: موسي (عليه السلام) نماز را به پاي دار به ياد من، و در مورد پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) آمده است: كه ايستادن ايشان در نماز تا آنجا بود كه پايش ورم مي كرد، هر گاه رسول خدا دچار سختي مي شدند به نماز مي پرداخت و به آن پناه مي برد [3] .

پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) در مورد نماز روايات فراواني را بيان فرموده اند:

بين مسلمان و بين كافر جز ترك نماز يا سستي در نماز چيزي نيست.

پيوسته شيطان فراري از مؤمن است، يعني مادامي كه مؤمن مراقب نمازهايش باشد شيطان از او فرار مي كند نمازتان را ضايع نكنيد و خراب نكنيد به اين صورت كه قرائتش و وقتش درست نباشد.

پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) قسم مي خورد مي فرمايد: مسلماني كه نمازش را كوچك بشمرد والله بر حوض كوثر بر من وارد نمي شود.



[ صفحه 318]



در كتاب مكارم الاخلاق و وسايل الشيعه پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمودند:

كودك كه سه ساله شد او را ياد بدهيد كه هفت بار بگويد «لا اله الا الله»، سه سال و هفت ماه و بيست روزش كه شد هفت بار بگويد «محمدا رسول الله»، در چهار سالگي كه كامل شد هفت بار «صلي الله محمدا و آل محمد»، وقتي در پنج سالگي دست چپ و راستش را شناخت رو به قبله اش كنيد و سجده يادش دهيد، در شش سالگي ركوع و سجود را بياموزد، در هفت سالگي دست و صورت شستن و وضو را يادش بدهيد، در نه سالگي وضو را بايد كاملا بلد باشد و اين مراحل اگر طي شد و بلد نبود توبيخش كنيد و در ده سالگي نماز بخواند و اگر نخواند باز توبيخش كنيد، اگر اينطور شد ان شاء الله خدا پدر و مادرش را مي آمرزد [4] .

و نيز مي فرمايد: شفاعت من در قيامت شامل حال كسي نمي شود كه نماز واجبش را تأخير بيندارد [5] .



گويم ز امام صادق (عليه السلام) اين طرفه حديث

تا شيعه او به لوح دل بنگارد



فرمود: كه بر شفاعت ما نرسد

آن كس كه نماز را سبك شمارد



از حضرت فاطمه زهرا (عليها السلام) از قول پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) در مورد كسي كه نماز را سبك بشمارد بيان شده است كه: سبك شمارنده نماز را 15 بلا شامل مي شود؛ 6 بلا در دنيا- 3 بلا در موقع جان دادن- 3 بلا در عالم قبر و 3 بلا در قيامت و روز محشر - اما 6 بلاي دنيا: 1- رفع بركت از عمر 2- رفع رزق و روزي 3- سيماي صالحان از او دور يا گرفته مي شود 4- اعمال ديگر او مورد قبول واقع نمي شود 5- در دعاي صالحان شريك نشده و شامل او نمي شود 6- دعايش مستجاب نمي شود.

3 بلا در عالم قبر: مبتلاي 1- ضيق قبر 2- تاريكي قبر 3- عذاب قبر مي شود و 3 بلا در آخرت: 1- فرشته او را به صورت به زمين مي كشد 2- حسابش دقيق انجام مي شود 3- در زمره لطف الهي و آفرين رحمت الهي هم قرار نمي گيرد [6] .

امام صادق (عليه السلام) فرمود: «اي حماد! مي تواني نماز خوبي بخواني» عرض كرد: آري، من كتاب حريز را كه در نماز نوشته حفظ دارم. فرمود: «برخيز نماز بخوان»، سپس نمازي خواندم. امام (عليه السلام) فرمود:



[ صفحه 319]



«چقدر زشت است شخصي شصت يا هفتاد سال بر او بگذرد و يك نماز تمام كامل نخوانده باشد! «حماد گويد: من در خودم خواري يافتم عرض كردم، شما نماز را به من بياموزيد. آنگاه امام صادق (عليه السلام) روي به قبله با قداست ايستاد و... و با كيفيت وجوب نمازش را با تشهد و سلام به اتمام رساند و فرمود: «اي حماد! اينگونه نماز بخوان»

اين روايت را شيخ طوسي در كتاب شريف تهذيب و شيخ صدوق در كتاب شريف من لايحضره الفقيه به اسانيد، از حماد و در كتاب وسائل و غيره اين روايت را از اينان و ديگران نقل فرموده اند [7] .