ذات مقدس پروردگار مي فرمايد: «و اقم الصلاة طرفي النهار و زلفا من الليل ان الحسنات يذهبن السيئات» [1] يعني اقامه كن نماز را دو طرف روز و شب، به درستي كه حسنات، گناهان را از بين مي برند.

در تفسير برهان ذيل اين آيه ي شريفه، رواياتي از كافي و غير آن كرده، كه مفاد آنها اين است كه



[ صفحه 301]



نمازهاي پنجگانه ي يوميه حسناتي مي باشند كه گناهان مابين نمازها را از بين مي برند و پاك مي كنند يعني نماز ظهر كفاره ي گناهان از صبح تا ظهر، و نماز عصر كفاره ي گناهان مابين ظهر و عصر و نماز مغرب كفاره ي گناهان ما بين عصر و مغرب است. و اين نمازها به منزله ي نهر جاري بر در خانه ي شخص است، پس همانطوري كه شخص در شبانه روز اگر پنج مرتبه با آب، بدن خود را بشويد كثافتي بر او باقي نخواهد ماند؛ بدين منوال نماز پليدي هاي گناه را محو مي نمايد. در روايتي امام محمد باقر (عليه السلام) فرمودند: هنگامي كه بنده ي مؤمن مشغول نماز شود، خداوند به او نظر لطف فرمايد تا آنكه تمام كند و رحمت، او را از بالاي سرش تا افق آسمان فراگيرد و نيز ملائكه تا افق آسمان اطراف او را بگيرند و خدا ملكي به او موكل گرداند كه به او بگويد: «نماز خواننده آگاه باش! اگر بداني چه كسي به تو نظر دارد و با كه راز و نياز مي كني، متوجه غير نخواهي شد و از جاي خود دور نگردي.»

امام صادق (عليه السلام) فرمود: «هر كه خداوند از او يك نماز قبول كند او را عذاب نفرمايد و هر كس از او يك حسنه قبول فرمايد عذابش نكند.»

و نيز آن حضرت مي فرمايد: «كسي كه دو ركعت نماز بخواند و بداند آنچه را كه در نماز مي گويد نماز را تمام كند، و حال آنكه بين او و خدا گناهي باقي نباشد. [2] »

ارزش حياتي و اثرات معنوي نماز به حدي است كه حضرت علي (عليه السلام) مي فرمايد: «الصلوة عمود الدين»؛ نماز ستون دين است. اگر كسي عمدا نماز را ترك كند دين خود را خراب كرده است.

و نيز رسول اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايد: «الا ان الصلوة مأدبة الله في الارض قد هناها لاهل رحمته في كل يوم خمس مراته» نماز سفره گسترده خداي متعال در روي زمين است كه آن را روزي پنج بار براي اهل رحمتش گوارا قرار داده است.

اهميت و فضيلت نماز به حدي است كه وقتي مردم طائف، ضمن شرايط خود براي پذيرش اسلام از پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) خواستند آنان را از نماز معاف دارد، فرمودند: «اما الصلوة فانه لاخير في دين لاصلوة فيه» يعني، اما نماز همانا در ديني كه نماز نداشته باشد خيري نيست.

در روايتي آمده است «اگر نمازگزار بداند تا چه حد جلال خداوند او را فرا مي گيرد، مايل نخواهد بود كه سر از سجده بردارد». و پيامبر اسلام (صلي الله عليه و آله و سلم) در پاسخ كسي كه درباره ي نماز پرسيده بود



[ صفحه 302]



فرمودند: «نماز از راه هاي دين و راه پيامبران و موجب خشنودي و رضاي پروردگار است، نماز براي نمازگزار وسيله ي دوستي فرشتگان و هدايت و ايمان و نور معرفت و بركت در روزي و آسايش تن و ناخشنودي شيطان، و همچون سلامي در برابر كافران و موجب اجابت دعا و پذيرش ساير اعمال است نماز براي مؤمن توشه اي براي آخرت و شفيعي هنگام مرگ و همدمي در قبر، بستري براي تن او و پاسخي در برابر فرشتگان سؤال و جواب در قبر است.

نماز بنده ي خدا در قيامت، نجات دهنده است بر سر او، نوري بر صورت او و لباسي بر امام او و حائلي است ميان او و دوزخ و حجتي است بين او و پروردگار (عزوجل) و موجب نجات تن است از آتش و جواز عبور بر صراط و كليد بهشت و كابين حوريان و بهاي بهشت جاويد است، با نماز، بنده به درجات عالي مي رسد چرا كه نماز تسبيح و تهليل و تمجيد و تقديس و ذكر و دعاست. [3] .

اصولا نماز شكر و سپاس به پيشگاه خداي بزرگ است [4] خدايي كه همه ي پديده ها از او و هستي همه ي آفريدگان به هستي اوست، نعمت هايي كه به ما ارزاني داشته در شمار نمي آيند و نماز سپاس ناچيزي است بر نعمت هاي خداوند و ما نبايد ناسپاس باشيم. خداوند بزرگ شايسته ستايش و بندگي مي باشد چنانكه اميرمؤمنان علي (عليه السلام) در دعاي خويش مي فرمايند كه «خدايا ترا از بيم دوزخ و به شوق بهشت عبادت نمي كنم، ترا شايسته ستايش و سزاوار پرستش مي دانم و عبادت مي كنم»

در كتاب آسماني قرآن، كمتر عبادتي مانند نماز مورد اهميت قرار گرفته است تا آنجا كه تقريبا در 104 مورد كلمه «صلوة» با مشتقاتش آورده شده و در 15 مورد امر به آن شده است. [5] و اگر به واژه ي ديگري غير از «صلوة» كه بيان گر معناي نماز است توجه كنيم معلوم خواهد شد كه نماز چقدر بار معنوي دارد. در آيه 143 سوره بقره مي خوانيم: «و ما كان الله ليضيع ايمانكم» اگر قبله شما از بيت المقدس به جانب كعبه تغيير يافت، گمان نكنيد نمازهاي قبلي شما از اعتبار افتاده است مي بينم كه در اين آيه از نماز به ايمان تعبير شده است و در سوره هود آيه 115- 114 و سوره حجر آيه 99- 98- 97 و سوره طه آيه 130 و سوره ق آيه 40- 39 و سوره ي طور آيه 49 و 48 و سوره ي تنزيل آيه



[ صفحه 303]



10- 9- 8 و سوره انسان آيه 25- 24 تمام راجع به «صبر» و «صلوة» است. [6] .

خداوند در قرآن سوره فاطر آيه 15 مي فرمايد:

«يا ايها الناس انتم الفقراء الي الله و الله هو الغني الحميد» اي مردم شما همه به خدا فقير و محتاجيد و تنها خداست كه بي نياز و غني با لذات و ستوده صفاتست» نماز يعني اين قطره كوچك خرد بي مقدار وجود خويش را به درياي لطف او متصل مي كند از فقر خويش بگذريم و به غناي او ارتباط پيدا كنيم.

در اهميت نماز همين بس كه علي (عليه السلام) در ميان نبرد صفين و امام حسين (عليه السلام) در ظهر عاشورا دست از جنگ كشيدند و به عشق الهي به نماز ايستادند و كسي به حضرت علي (عليه السلام) ايراد گرفت، وي فرمود: ما براي همين مي جنگيم تا مردم اهل نماز باشند و به سيدالشهداء در زيارتنامه اش خطاب مي كنيم كه: گواهي مي دهم كه تو نماز را برپا داشتي «اشهد انك قد اقمت الصلاة» و از اهميت آن كلام قرآن است كه مي فرمايد «الا بذكر الله تطمئن القلوب» يعني آگاه باشيد كه حضور و ياد خدا در «نماز» موجب اطمينان و آرامش دل و اقرار قلب انسان است و انسان نمازگزار را از ارتكاب جرائم و معاصي باز مي دارد.

از شرف و مزيت نماز بر ساير عبادت ها همين بس كه خداوند در دو جاي قرآن ذكر كرده و قرآن را سيزده نام نهاده: صلوة- قنوت- تسبيح- ذكر- كتاب- ركوع- سجود- حمد- استغفار- تكبير- حسنات- قرآن- باقيات.

و پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمود: نماز معراج مؤمن است و علماء گفته اند: نماز را هفت كرامت است: هدايت، كفايت، كفارت، رحمت، قربت، درجت، مغفرت.