براي اينكه نماز بنده اي قبول درگاه الهي واقع شود شرايطي وجود دارد كه هرگز بدون آنها نمازش پذيرفته نمي شود كه به برخي از آنها اشاره مي كنيم:

1- ولايت: از آنجا كه ولايت اولياي خدا روح نماز، و نماز تجسم عيني ولايت است هرگز نماز بنده اي بدون ولايت مولاي متقيان اميرمؤمنان علي (عليه السلام) پذيرفته نمي شود. در اين رابطه روايات بسياري از معصومين (عليهم السلام) وارد شده كه به يكي از آن ها اشاره مي كنيم؛ امام صادق (عليه السلام) به يكي از اصحاب خود به نام «مسير» فرمود: اي مسير كدامين نقطه روي زمين از همه نقاط شريف تر است؟ عرضه داشت: خدا و رسول و فرزند رسول داناتر است. فرمودند: بين ركن و مقام (مسجدالحرام) روضه اي از روضه هاي بهشتي است و ميان قبر پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) و منبر آن حضرت (مسجد النبي) روضه اي از روضه هاي بهشتي است. اگر خداوند به كسي عمر دراز عطا فرمايد و او هزار سال در ميان ركن و مقام و در ميان قبر و منبر رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم)، خدا را پرستش كند و آن گاه كه در بسترش مظلومانه كشته شود ولي خدا را بدون ولايت ما ملاقات كند، بر خداوند شايسته است كه او را به روي دماغش در آتش بيفكند.»

2- خضوع و خشوع: قرآن كريم شرط رهايي و رستگاري مؤمنان را خشوع و خضوع در نماز معرفي كرده و مي فرمايد: «قد افلح المؤمنون، الذين هم في صلاتهم خاشعون» براستي مؤمنان رستگار شدند، آنان كه در نمازهايشان خشوع كنندگانند.

رسول اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) در اين رابطه مي فرمايد: كه نماز بر چهار پايه استوار است، يك پايه آن وضوي كامل است و يك پايه اش ركوع و يك پايه اش سجود و يك پايه اش تواضع در نماز است و آن به اين



[ صفحه 295]



است كه انسان با تمام دل [1] متوجه خداي متعال باشد اگر ركوع و سجودش را كامل كند و همه اين اركان را به جاي آورد چنين نمازي با نوري درخشان به سوي آسمان بالا مي رود، درهاي آسمان براي آن گشوده مي شود و مي گويد مرا محافظت كردي خداوند ترا محفوظ بدارد و فرشتگان مي گويند: خداوند بر صاحب اين نماز رحمت كند ولي اگر اين جهات را رعايت نكند به صورت تيره و تار بالا مي رود و درهاي آسمان بسته مي شود و مي گويد، مرا ضايع كردي، خدا ترا ضايع كند، چنين نمازي به صورت نمازگزار زده مي شود.

3- رعايت آداب و اركان: امام صادق (عليه السلام) مي فرمايد: نماز چهار هزار حد دارد كه برخي از آنها واجب و برخي ديگر مستحب است. جاي ترديد نيست كه براي قبول شدن نماز حداقل بايد آداب و اركان واجب آن رعايت شود و گرنه پذيرفته نخواهد شد، روزي رسول اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) نمازگزاري را مشاهده كردند كه ركوع و سجود نماز را به طور كامل انجام نمي داد، رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) خطاب به اين اصحاب خود فرمودند: [2] اين مرد همانند كلاغ بر زمين نوك مي زند، اگر با اين نماز بميرد بيرون از آيين من مرده است.

4- تعقل و تفكر: شخص نمازگزار بايد موقعيت خود را دقيقا بشناسد و بداند كه در كجا ايستاده، چه مي كند، با كي سخن مي گويد و... رسول گرامي اسلام مي فرمايند: «از نماز يك بنده فقط به مقداري كه مي فهمد چه مي كند، در نامه اعمالش نوشته مي شود» از اينجاست كه پيشوايان معصوم وقتي به نماز مي ايستادند رنگ مباركشان دگرگون مي شد و رنگ چهره شان به زردي مي گراييد و چون از علت آن مي پرسيدند، مي فرمودند: مي خواهيم در برابر پروردگار جهانيان بايستيم، بنابراين اگر كسي اركان و آداب نماز را رعايت نكند و به خصوص شرايط اصلي آن را رعايت نكند هرگز نمازش پذيرفته نمي شود و خدايي ناكرده مشمول اين حديث مي شود كه پيامبر اسلام (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمودند: «60 يا 70 سال بر انسان مي گذرد و خداوند حتي يك نماز او را قبول نمي كند!!».

و نيز براي اينكه عبادتي برتر و كاملتر باشد بايد مشكل تر، [3] مهمتر، [4] داراي نظم، بركت،



[ صفحه 296]



سبقت، بصيرت و يقين باشد.