خداشناسي و پرستش در نهاد تمام انسان ها به صورت فطري وجود دارد، به عبارت ديگر مي توان



[ صفحه 255]



گفت خداشناسي نياز طبيعي براي انسان است و براي اين ادعا دلايلي نيز وجود دارد:

1- سراسر تاريخ پر است از اينكه اقوام و ملل مختلف كه در گذشته زندگي مي كرده اند هميشه به مفهوم مقدس و بزرگي اعتقاد داشته اند كه حقيقتي در وراي تجربه بوده است. آنها آن معبودها را پرستش مي كردند و در مقابل آنها به خاك مي افتاده اند.

2- وحدت گرايي در تمام علوم، دليل ديگري است بر اينكه خداشناسي نياز طبيعي انسان است. با اندكي دقت در آرا و نظريات دانشمندان به اين نتيجه مي رسيم كه همه دانشمندان مدعي هستند كه تمام اصول علمي بايد به طرف وحدت سوق داده شوند و از اكثرت اجتناب شود. مثلا در توجيه و تببين مواد مختلف عالم، سعي مي شود كه ماده اوليه جهان را به يك عنصر تبديل كنند و حتي اصرار دارند بگويند: ماده اوليه جهان ئيدروژن است، زيرا ئيدروژن يك الكترون دارد و به وحدت نزديك تر است و در بين عناصر، نمونه كاملتري براي وحدت مي باشد. درباره منظومه شمسي هم دانشمندان سعي مي كنند تا همه را در وحدت حل كنند و مدعي هستند كه تمام كهكشان ها و اجرام سماوي به يك توده متحدالشكل منتهي مي شوند. توجه به اين مسايل به وضوح اعلام مي دارد كه يكتانگري لازمه انديشه هر انديشمندي است.

3- نياز به آرامش، نياز به طمأنينه و آرامش در درون همه انسان ها هست. زندگي روزانه با اشتغالات و مسايل بي شمارش جلوي بيداري و توجه به اين نياز را سد مي كند و شخص را به خواب ناخودآگاه فرو مي برد. وقتي با زندگي محاصره مي شويم؛ يعني خوراك، پوشاك، كار، قرار ملاقات، عيادت، استقبال و مشايعات، تعيين وقت، قول دادن، عروسي، تشييع جنازه و هزاران كار كوچك و بزرگ ديگر كه آن چنان به دست و پاي ما مي پيچند كه حتي ما خودمان را هم فراموش مي كنيم و مي دانيم كه چه هستيم و كه هستيم؟ چگونه مي توان از اين گرفتاري و شلوغي موضوعات فرار كرد و آرامش يافت. اين نياز به آرامش چيزي جز نياز به خداشناسي نيست و به غير خدا فراهم نمي شود، زيرا خود در كتاب آسماني اش فرموده است:

«الا بذكر الله تطمئن القلوب» [1] ؛ تنها با ياد خدا دل ها آرامش مي يابد.

بنابراين پرستش ذاتي هر انسان است و بهترين نوع پرستش و عبادت نماز است و نماز علم اسلام



[ صفحه 256]



است كه داراي آثار فراواني بر فرد و جامعه مي باشد.

با توجه به بحث علم و دين مناسب است به آن آثاري از نماز اشاره گردد كه تأثير مستقيم بر علم و پرچمداران علم، يعني علما و دانشمندان دارد: