از آنجايي كه زيربناي يك مكتب، جهان بيني آن است، شهيد مطهري ابتدا معيارهاي خوبي يك جهان بيني را چنين بيان مي كند: «قابل اثبات و استدلال بودن، معنا دادن به زندگي (پرهيز از پوچ گرايي)، آرمان ساز و شوق انگيز و آرزو خير بودن، داراي قدرت تقدس بخشيدن به هدف هاي انساني و اجتماعي (ضمانت اجرايي)، تعهدآور و مسؤوليت ساز بودن.» [1] .

سپس بر آن مبنا، جهان بيني توحيدي اسلام را چنين توصيف مي نمايد:

«جهان بيني توحيدي، تمامي خصلت هاي يك جهان بيني خوب را داراست.» [2] .

و «جهان بيني اسلامي، جهان بيني توحيدي است. توحيد در اسلام به خالص ترين شكل و پاك ترين طرز بيان شده است... از نظر جهان بيني توحيدي اسلامي، جهان يك آفريده است و با عنايت و مشيت الهي نگهداري مي شود... اراده و مشيت الهي به صورت «سنت» يعني به صورت قانون و اصل كلي، در جهان جريان دارد. سنت هاي الهي تغيير نمي كند و آنچه تغيير مي كند بر اساس سنت هاي الهي است. خوبي و بدي دنيا براي انسان بستگي دارد به نوع رفتار انسان در جهان و طرز برخورد و عمل او. نيكي و بدي كارها، گذشته از آنكه در جهان ديگر به صورت پاداش يا كيفر به انسان باز مي گردد، در همين جهان نيز خالي از عكس العمل نيست. تدريج و تكامل، قانون الهي و سنت الهي



[ صفحه 177]



است. جهان گاهواره تكامل انسان است.» [3] .

پس بنابر جهان بيني توحيدي اسلام، انسان بايد در مسير سنن الهي به اصلاح و تكامل خويش در ابعاد فردي و اجتماعي اهتمام ورزد.