اوج تواضع را بايد در سجده جستجو كرد.

علي (عليه السلام) مي فرمايند:

«هنگامي كه انسان نماز مي خواند، ساييدن گونه ها به خاك نشانه ي تواضع و گذاردن اعضاي شريف بر زمين، دليل كوچك و حقارت است». [1] .

بنده خدا، بهترين عضو از اعضاي بدن خود را بر خاك مي نهد و با اين كار بهترين ارتباط را با خداي خود برقرار مي كند. با بهترين وجه با معبود خود سخن مي گويد و با يكتاي بي همتا درد دل مي كند، ناله مي نمايد، گريه مي كند و خود را به خاك مي كشد و سر بر خاك مي نهد تا فكر خودش را



[ صفحه 122]



الهي كند و جان خود را نوراني نمايد.

رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند:

مالي لا اري عليكم حلاوة العبادة؟ و ما حلاوة العبادة؟ قال التواضع!

«چه مي شود كه شيريني عبادت را در شما نمي بينم؟ [2] .

عرض كردند:

شيريني عبادت چيست؟ فرمود: تواضع است.

سجده گاه، آموزشگاهي است كه بنده خدا، تواضع، تقرب جستن، تخلص، تزكيه، تنهايي، تفكر و تكليف را در آن تجربه مي كند و بصورت علمي و كاربردي تمرين مي نمايد.

علي (عليه السلام) مي فرمايند:

«بالتواضع تكون الرفعة». [3] «تواضع انسان را بالا مي برد.»

همانطوري كه تكبر انسان را بر زمين مي زند و زمين گيرش مي كند؛ تواضع انسان را زنگارزدايي مي كند و بالا مي برد.



«به ياد و ديار، چنان بگريم زار

كه از جهان ره و رسم سفر براندازم». [4] .



آيت الله جوادي آملي مي فرمايند:

با طهارت ترابيه (تيمم)، انسان به طهارت باطن دسترسي پيدا مي كند. با تيمم، طهارت طبي حاصل نمي شود. اين همان طهارت باطن است. كسي كه صورت به خاك مي مالد و يا خاك به صورت مي مالد، در واقع غرور خود را مي شكند و پاكي و طهارت باطني پيدا مي كند.

با يك ليوان آب كه انسان به طهارت طبي نمي رسد، پس در كنار آن طهارت باطني مطرح است. به هر تقدير، يكي از دست آوردهاي بزرگ سجده، تواضع و تقرب است كه در سجده گاه بصورت كاربردي در مي آيد.



[ صفحه 123]