در زمان پيامبر صلي الله عليه و آله علاوه بر مسجد الحرام و مسجد النبي مساجد ديگري نيز وجود داشت. پيامبر صلي الله عليه و آله گاه در امور مربوط بدين مساجد نيز دخالت مي نمود. برخي از مساجد، اساسا با پيشنهاد پيامبر صلي الله عليه و آله بنا مي شد. [1] شروع به ساختن برخي از مساجد با حضور پيامبر صلي الله عليه و آله انجام مي گرفت. آن حضرت شخصا در مراسم افتتاح



[ صفحه 210]



بناي برخي از مساجد شركت مي جست و سمت قبله ي آن را تعيين مي فرمود. [2] تعيين امام جماعت براي برخي از مساجد نيز از ديگر موارد دخالت رسول خدا در مسايل مربوط به مسجد بود. پيامبر صلي الله عليه و آله زماني معاذ را به عنوان امام جماعت مسجد قبا منصوب فرمود. [3] چنانچه قبيله اي درخواست بناي مسجدي جديد مي نمود، هرگاه پيامبر صلي الله عليه و آله ساختن مسجد جديد را به مصلحت نمي دانست، با پيشنهاد آنان موافقت نمي فرمود. [4] طبعا چنين مسجدي به پيروي از دستور پيامبر صلي الله عليه و آله ساخته نمي شد. هرگاه مسجدي، «ضرار» شناخته مي شد، پيامبر صلي الله عليه و آله تصميم لازم را درباره ي آن اتخاذ مي فرمود؛ گر چه در دوران رسالت پيامبر صلي الله عليه و آله تنها به يك مسجد از اين نوع بر مي خوريم.

در كنار اين همه، پيامبر صلي الله عليه و آله در مساجد ديگر جز مسجد النبي نيز حضور مي يافت و در آن نماز مي گزارد. [5] حتي اگر حضور پيامبر صلي الله عليه و آله در اين مساجد را نوعي بازديد و بررسي اوضاع و احوال آنها به شمار نياوريم، اين امر باز هم اهتمام ويژه ي آن حضرت را به «مسجد» نشان مي دهد.