جنگ ها و درگيري هاي نظامي به ويژه هرگاه پياپي رخ دهد، نيازمند به پايگاهي براي تشكل و انسجام نيروهاي رزمنده است. در زمان پيامبر صلي الله عليه و آله اين پايگاه، جايي جز مسجد نبود. مسلمانان از همان مركزي كه در آن خداي را مي پرستيدند و از همان جايي كه با معارف بلند آسماني آشنا مي شدند، سامان مي يافتند و براي رويارويي با دشمنان خدا بسيج مي شدند.



[ صفحه 190]



بي گمان گردهمايي مسلمانان در مسجد و اعزام به جبهه ها از اين مكان مقدس را نبايد به حساب كمبود جا و مكان گذاشت؛ بلكه بهره گيري از قداست و معنويت خانه ي خدا و ديگر ويژگي هاي مسجد سبب مي شد مسلمانان با ارشاد و راهنمايي پيامبر صلي الله عليه و آله، مسجد را نقطه ي تجمع و حركت خود به سوي جبهه قرار دهند. به ويژه آن كه مسجد پايگاه حضور منظم و هميشگي مسلمانان براي به پا داشتن «نماز» بود. اين خاصيت سبب مي شد تا مسجد پايگاه حضور مؤمنان واقعي و دينداران دلسوز و نيز بهترين جا براي سازماندهي آنان باشد.

اعزام سپاهيان اسلام به جبهه ها از مسجد يكي از مسلمات تاريخي است. سربازان اسلام در جنگ احد پس از حضور در مسجد و به پاي داشتن نماز عصر در ميان بدرقه ي مسلماناني كه به مسجد پيامبر صلي الله عليه و آله آمده بودند به سوي احد اعزام شدند. [1] .

در جنگ حمراءالاسد كه يك عمليات جنگي تعقيبي و در ادامه ي جنگ احد بود نيز نقطه ي سازمان دهي و حركت سپاهيان اسلام، مسجد بود. [2] به جز آن دسته از عمليات نظامي كه مخفيانه انجام مي گرفت، معمولا سپاهيان اسلام پس از به جاي آوردن نماز در مسجد در ميان بدرقه ي مسلمانان شهر را ترك مي كردند.

حتي در بازگشت از جنگ ها نيز توجه خاصي نسبت به «مسجد» وجود داشت. پيامبر صلي الله عليه و آله همواره هرگاه از جنگ برمي گشت، ابتدا در مسجد حضور مي يافت و در آن جا دو ركعت نماز مي گزارد. [3] برخي از فرماندهان سپاه نيز در اين باره از پيامبر صلي الله عليه و آله پيروي مي كردند. اسامه در بازگشت از جنگ مؤته پس از ورود به مدينه در حالي كه پرچم جنگ پيشاپيش او حمل مي شد، ابتدا به مسجد رفت و دو ركعت نماز گزارد؛



[ صفحه 191]



آنگاه همراه با پرچم به خانه ي خود بازگشت. [4] .

اين عمل پيامبر صلي الله عليه و آله و فرماندهان رشيدي همچون اسامه در حقيقت نشان شكرگزاري به بارگاه الهي بود؛ زيرا در باور آنان، مسجد برترين مكان براي اين عمل شناخته مي شد.